Data en goede interpretatie ervan essentieel voor duurzaam bodembeheer
Onlangs hadden we een interview met mevr. Dr. Judith van de Mortel bij de HAS Green Academy (voorheen HAS Hogeschool). Zij is één van de drie lectoren in Nederland die zich bezighouden met de bodem. Zij richt zich met het lectoraat vooral op het biologische aspect van de bodem: de interactie tussen plant en bodem, met de focus op het gebruiken van deze interactie om de bodem vitaler en duurzamer te maken. In dit interview zoomen we in op de visie omtrent duurzaam bodembeheer en de rol die Normec Foodcare hierbij kan spelen.
De aandacht voor het belang van een gezonde bodem groeit. Het ministerie van LNV heeft via Nationaal Programma Landbouwbodems (NPL) vastgelegd dat in 2030 alle landbouwbodems in Nederland duurzaam beheerd worden. Judith: ‘We moeten dus echt beter gaan nadenken over hoe we de bodem kwalitatief weer op orde kunnen krijgen. Bij een gezonde bodem draait het om de balans tussen drie aspecten: fysisch (structuur), chemisch (zoals pH-waarde en nutriënten) en biologisch (onder andere bacteriën en schimmels). Daarnaast zijn water en zuurstof in de bodem belangrijk voor een gezonde bodem.’
Het opzetten van goed bodembeheer is een traject van minimaal 5-10 jaar. Dat doe je echt voor de volgende generatie. Een belangrijke factor is de hoeveelheid organische stof en de samenstelling hiervan. Dat is de basis voor een gezonde bodem. Door organische materialen zoals mest, hout en maaisel terug te brengen naar het perceel, krijgt de bodem een betere structuur en komt er meer zuurstof in de grond. Als de bodem goed op orde is, heb je ook minder andere problemen. ‘Bij een goede natuurlijke bodemvruchtbaarheid is er minder kunstmest, water en grondbewerking nodig. Dit bespaart de aanvoer van eindige grondstoffen zoals kunstmest. Ook spoelen minder nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het grond- en oppervlaktewater uit.’ Het belang van een gezonde bodem mag duidelijk zijn.
Voor het creëren van een gezonde bodem heb je een lange adem én geld nodig. De aanpak verschilt per perceel en soms zelfs per vierkante meter. Wat je veel ziet, is dat er dan te weinig geïnvesteerd wordt om het goed aan te pakken. Puntmetingen worden eens in de vier jaar gedaan, ondanks dat dit gezien de technologische ontwikkelingen veel frequenter en dus nauwkeuriger gedaan kan worden. De hoge kosten vormen echter een belemmering.
Er zijn momenteel leveranciers van bodemsensoren die continue zaken als zuurstof en vochtigheid in de bodem kunnen meten. In het project Duurzaam Bodembeheer uitgevoerd door HAS in samenwerking met onder andere Normec Robalab is duidelijk geworden dat een ondernemer in twee jaar zijn perceel beter leert kennen aan de hand van sensoren en bodemanalyses. Je hebt dan inzicht in de knoppen waar je aan kunt draaien. Normec Foodcare kan met de aanwezige expertises bij Normec Groen Agro Control en Normec Robalab nadenken hoe de metingen op lange termijn goedkoper en dus toegankelijker gemaakt kunnen worden, zodat de kleinere ondernemer hier ook baat bij heeft.
Stap 1 is het structureel verzamelen van data, stap 2 is een goed begrip ervan en deze vertalen naar de juiste adviezen. Tenslotte is het de uitdaging dat de ondernemer hiernaar gaat handelen. De Europese regelgeving wordt strenger: waar minder mag, ziet men minder opbrengst. Hier liggen nog veel kansen voor verbetering van de bodem om de opbrengsten gelijk te houden. Daarnaast is veredeling en het aanpassen van gewassen nog een optie. Een onderwerp waar nog veel over te leren valt.
Inmiddels werkt Judith aan de tweede periode van het lectoraat. Het doel: de nieuwste kennis in de modules voor het onderwijs integreren, op het netvlies van de studenten krijgen en tevens beschikbaar maken voor de praktijk. We moeten immers anders gaan werken met bodems en dan moet er dus ook een transitie in het onderwijs plaatsvinden om de juiste professional op de markt te zetten. Ook is men reeds bezig met het opzetten van een opleiding tot bodemcoach voor de praktijk. Dit vindt plaats in samenwerking met de provincie Noord-Brabant binnen het Bodem-up 2.0 programma. Hierbij worden bodemcoaches opgeleid door HAS Green Academy. Een bodemcoach kan een deel van het advies op zich nemen. Zodra het advies integraal wordt, moet doorverwezen worden naar een bodemadviseur.
In de toekomst zal landbouw en natuur meer en meer met elkaar verbonden zijn. Diensten, analyses, audits en inspecties zullen steeds integraler worden. Daarbij zal ook het borgingssysteem aangepast moeten worden, door een onafhankelijke partij. Vervolgens kan het naar de commerciële partijen. Al met al hebben we al veel inzicht in wat en hoe we naar een duurzaam bodembeheer kunnen transformeren, het is nu zaak om het te organiseren en te doen, zo sluit Judith af.
