Wat voor het ene bedrijf prima apparatuur is, kan bij een ander bedrijf een probleemgeval zijn of zelfs onbruikbaar blijken. Waar kan dit aan liggen? Wat zijn belangrijke aspecten bij de keuze van apparatuur of andere hulpmiddelen in kader van voedselveiligheid en hygiëne?
Een belangrijk aspect van invloed op de kans dat micro-organismen een probleem zouden kunnen opleveren is de materiaalkeuze. Als een materiaal niet glad genoeg is, barsten of scheuren gaat vertonen, poriën heeft of door het bedoelde of bekend oneigenlijk gebruik snel beschadigd, kunnen micro-organismen zich in de ontstane oneffenheden ophopen. Als productresten achterblijven kunnen allergenen ook voor problemen zorgen. Reiniging en desinfectie zijn daarom belangrijk. Welke reinigingsmiddelen en methoden nodig zijn, wordt mede bepaald door het type levensmiddel dat je gaat produceren. Het materiaal moet bestand zijn tegen de gebruikte chemicaliën voor reiniging en desinfectie en, waar van toepassing, smeermiddelen.
Andere eisen die je kunt stellen aan het materiaal zijn onder andere dat het niet toxisch mag zijn en geen stoffen mag afgeven aan het levensmiddel in te hoge concentraties (migratie). Hetzelfde geldt voor een eventueel toegepaste coating.
De hele vormgeving van apparatuur moet erop gericht zijn ophoping en uitgroei van micro-organismen te voorkomen. Tegelijkertijd wordt daardoor ook het achterblijven van eventueel in het product aanwezige allergenen voorkomen. Apparatuur heeft in een ideale situatie geen plekken waar micro-organismen zich kunnen ophopen of zich aan kunnen hechten zoals gaten, spleten, scheuren, afbladderende verf, etc. Gladde lasnaden, afgeronde hoeken, scharnieren zonder spleten helpen daarbij.
Niet alleen de aanwezigheid en groei van micro-organismen moet voorkomen worden, ook andere ongedierte moet geweerd worden. Een juist ontwerp voorkomt dat ongedierte zoals insecten of muizen de kans krijgt zich te vermenigvuldigen, zoals bijvoorbeeld in een open behuizing mogelijk is.
Een goede drainage is belangrijk om het achterblijven van (resten) levensmiddel of spoelwater te voorkomen. Bij een slechte drainage kunnen eventueel aanwezige allergenen achterblijven en micro-organismen hebben voedsel en vocht nodig om te groeien en/of overleven. Met bijvoorbeeld hellend leidingwerk, tappunten op de juiste plekken en een aflopende bodem (geen horizontaal vlak) kan dit voorkomen worden. Bij het zelf aanpassen van apparatuur door de technische dienst dienen dergelijke zaken ook meegewogen te worden.
Al zijn materiaalkeuze en vormgeving goed doordacht, dan nog kan apparatuur voor problemen zorgen. Een machine voor het snijden van groente bestemd voor conserven kan onvoldoende te reinigen blijken als die machine wordt gebruikt voor de productie van vers gesneden groenten. De verse groenten krijgen immers geen hittebehandeling meer, waardoor besmetting via apparatuur een grote invloed heeft op de houdbaarheid van het product. Een ander voorbeeld is de reinigbaarheid van een pomp. Dit kan afdoende zijn als vloeistoffen worden verpompt, maar kan onvoldoende blijken als de vloeistof ook deeltjes bevat.
Een verkeerde keuze van machine(onderdelen) of hulpmiddelen kan ertoe leiden dat het geproduceerde product niet de houdbaarheidstermijn kan halen die gewenst is door afnemers (door het optreden van besmetting met bederfveroorzakers) of zelfs geheel niet op de markt gebracht kan worden (door besmetting met bijvoorbeeld Listeria). Kwaliteitsproblemen oplossen kost veel tijd (en energie) van medewerkers. Strengere procedures voor reiniging en desinfectie, meer reinigingscontroles en/of producttesten, het gebruik van agressievere reinigings- en desinfectiemiddelen en/of langere reinigings- en desinfectiecycli kunnen dan nodig zijn om problemen te voorkomen. Dit zorgt echter voor meer kosten, verspilling van water en een kortere levensduur van apparatuur.
Vooraf goed bedenken wat nodig is voor het specifieke productieproces /product is belangrijk. Apparatuur die voldoet aan de Machinerichtlijn neemt een deel van de in dit artikel genoemde aspecten mee. EHEDG (European Hygienic Engineering & Design Group) heeft diverse richtlijnen opgesteld met informatie over hygiënisch ontwerpen. Specifiek gericht op optimale hygiëne is apparatuur met een EHEDG-certificaat. Tenslotte is voor bepaalde voedselcontactmaterialen een Verklaring van Overeenstemming (VvO) noodzakelijk (zie de kennisbank pagina over Voedselcontactmaterialen).
Continu verbeteren is geen proces of procedure. Het is een houding, een managementfilosofie. Hoe doe je dat in een bedrijf, continu verbeteren? Vier aandachtspunten en tips voor de praktijk.
Leiderschap is een belangrijk element bij continu verbeteren. Als de leiding kwaliteitsmanagement alleen met de mond belijdt maar niet met daden ondersteunt, zal kwaliteitsmanagement en dus ook continu verbeteren niet van de grond komen. Continu verbeteren kan gepaard gaan met (flinke) investeringen. Het management moet daarvoor de middelen ter beschikking stellen. Bedenk dat continu verbeteren uiteindelijk ook kostenverlagend zal werken, bijvoorbeeld door grondstoffenverbruik te verminderen en verliezen te beperken.
Inbreng van medewerkers is cruciaal bij continu verbeteren. Medewerkers weten vaak prima verbeterpunten aan te wijzen binnen hun eigen werkzaamheden. Als medewerkers de ruimte krijgen verbeteringen daadwerkelijk te bedenken en door te voeren, zal de betrokkenheid toenemen en worden verbeteringen effectiever doorgevoerd. De bedrijfscultuur speelt daarbij een belangrijke rol. Ook scholing en communicatie zijn belangrijk; hierdoor blijven medewerkers goed op de hoogte.
De klant bepaalt wat onder kwaliteit wordt verstaan; zij bepaalt immers wat voor product zij wil en aan welke kwaliteitscriteria voldaan moet worden. De eisen van klanten veranderen in loop van de tijd. Laat klanten zien wat je doet met nieuwe eisen en andere feedback en hoe je er mee verbetert. Communiceer dit niet alleen richting klanten, maar ook intern. Het werkt motiverend als medewerkers horen dat (hun) verbeteringen bijdragen aan een hogere klanttevredenheid.
Aan het implementeren van verbeteringen kunnen kwaliteitssystemen bijdragen. Bij bijvoorbeeld het HACCP-overleg of de management review worden acties/verbeterpunten afgesproken. Voor het overzicht is het handig alle actiepunten op één centrale actielijst te verzamelen. Zorg ervoor dat de actielijst zo is ingericht qua lay-out dat ook het voltooien van de acties en de evaluatie van de werkzaamheden van de acties erin genoteerd kunnen worden. Zo is informatie over verbeterpunten in één document terug te vinden. Houd de actielijst actueel zodat bij een onaangekondigde audit de continue opvolging van de acties kan worden aangetoond.
De consumptie in de Europese Unie van rundvlees, palmolie, sojabonen, hout, cacao en koffie en afgeleiden daarvan is een belangrijke oorzaak van ontbossing en aantasting van bossen over de hele wereld. De Europese Unie wil dit niet langer toestaan en heeft een voorstel voor een Verordening goedgekeurd die het op de markt brengen van aan ontbossing gerelateerde grondstoffen en producten verbiedt.
Doel van de regelgeving is consumenten in de Europese Unie garanderen dat de producten die zij kopen niet bijdragen aan de globale ontbossing en/of bosdegradatie. Tegelijkertijd wordt de koolstofemissie die het gevolg is van consumptie in de EU verminderd met tenminste 32 miljoen ton CO2 per jaar. De bijdrage van bossen aan het verkleinen van de klimaatverandering wordt bovendien vergroot. De nieuwe regels richten zich op elke vorm van ontbossing en bosdegradatie – illegaal en legaal – die het gevolg is van landbouwexpansie veroorzaakt door de productie van de grondstoffen.
Bedrijven die de relevante grondstoffen/halffabricaten/producten genoemd in de bijlage van het goedgekeurde voorstel verwerken of verhandelen, moeten de zogenaamde ‘due diligence1’ procedure gaan volgen. Deze procedure bestaat uit 3 stappen waarin traceerbaarheid een belangrijke rol speelt:
De procedure wordt afgerond met het afgeven van een due diligence verklaring. Producten/grondstoffen mogen alleen op de markt gebracht worden als zij vergezeld worden door deze due diligence verklaring (zorgvuldigheidsverklaring).
Voor kleinere bedrijven zijn de vereisten minder zwaar. Zij moeten een register bijhouden van hun leveranciers en afnemers en dit gedurende minimaal 5 jaar bewaren. Dit register bevat de volledige NAW-gegevens (Naam, adres, woonplaats) inclusief e-mailadres en indien beschikbaar het internetadres.
De bedrijven moeten daarnaast de autoriteiten informeren als ze beschikken over informatie dat producten en/of grondstoffen mogelijks niet voldoen aan deze regels.
De Europese Commissie maakt en onderhoudt het benchmarksysteem. De bevoegde autoriteiten voeren inspecties uit waarbij de minimumfrequentie is gekoppeld aan het benchmarksysteem. Waar nodig spelen zij in op gegronde zorgen over niet-naleving. Zij rapporteren de resultaten aan de Europese Commissie.
Het voorstel van de verordening is goedgekeurd in december 2022. De definitieve tekst moet formeel nog worden goedgekeurd. Van zodra de tekst is gepubliceerd en in werking treedt, hebben bedrijven 18 maanden de tijd om te gaan voldoen aan de nieuwe regels. Kleine bedrijven hebben iets langer de tijd nl. 24 maanden.
Levensmiddelenbedrijven kunnen in feite nu al beginnen met inspelen op de nieuwe verordening. Zo voorkomen ze dat er problemen optreden zodra de nieuwe Verordening in werking treedt.
Nu al wordt gedacht over het aanvullen van de lijst van relevante producten, bijvoorbeeld met producten als bedrukt papier of biobrandstoffen. Bovendien hebben naast bossen ook andere ecosystemen bescherming nodig. Denk bijvoorbeeld aan savannes en wetlands.
Dat duurzaam en verantwoord ondernemen voor bedrijven een aandachtspunt blijft voor de komende jaren blijkt onder andere uit het initiatief voor de Wet Verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen… Ook de Europese Unie werkt aan wetgeving om schending van mensenrechten en milieu tegen te gaan bij internationaal ondernemen.
Dit is een premiumartikel. Premiumartikelen maken deel uit van het Normec Foodcare Kenniscentrum abonnement. Alle kennis en ervaring vanuit elke expertise komt samen in de Kennisbank. Je vindt hier alle relevante informatie over diverse productgroepen en wetgeving. Benieuwd? Lees wat het Normec Foodcare Kenniscentrum jou kan bieden.
MOAH en MOSH zijn minerale oliën die in sommige voedingsmiddelen voorkomen. Deze producten kan je onder andere in inkt terugvinden welke gebruikt wordt op verpakkingen bestemd voor de voedingsindustrie. De wetgeving rond deze minerale oliën is gewijzigd. Hoe kan ik mij als voedselproducent wapenen? Mogen producten nog op de markt worden gebracht als de verpakking MOSH/MOAH bevat? Wat is het gezondheidsgevaar?
Koolwaterstoffen uit minerale oliën (MOH’s: mineral oil hydrocarbons ) zijn chemische verbindingen die worden gewonnen uit ruwe olie, maar ook kunstmatig kunnen worden geproduceerd. De minerale olie koolwaterstoffen worden opgedeeld in 2 groepen: de verzadigde fractie of de MOSH’s (mineral oil saturated hydrocarbons) en de aromatische fractie of de MOAH’s (mineral oil aromatic hydrocarbons). Ze komen meestal voor in complexe mengsels met diverse eigenschappen.
Minerale oliën kunnen via diverse wegen in levensmiddelen terechtkomen. Onder andere via milieuverontreinigingen, smeermiddelen, additieven gebruikt in levensmiddelen en verpakkingsmaterialen (onder andere gerecycled karton en drukinkten) en via gewasbeschermingsmiddelen. De bron van de MOH-contaminatie is veelal moeilijk te achterhalen. De MOSH en MOAH-gehaltes die in levensmiddelen aangetroffen worden, kunnen sterk variëren waarbij het MOSH-gehalte meestal hoger is dan het MOAH-gehalte.
MOAH zijn vermoedelijk kankerverwekkend en mutageen. MOSH daarentegen zijn mutageen noch kankerverwekkend, maar er werd aangetoond dat deze bij de mens in verschillende organen accumuleren (ophopen). Bij ratten leidt de blootstelling aan MOSH tot de vorming van ontstekingen in de lever, waarvan de relevantie voor de mens nog onduidelijk is. Over de toxiciteit en het potentiële risico van MOSH en MOAH zijn nog veel onzekerheden.
Op Europees niveau dienen de lidstaten de aanwezigheid van minerale olie (zowel MOAH als MOSH) in levensmiddelen op te volgen. Dit is belangrijk om een beter inzicht te krijgen in het voorkomen van MOSH en MOAH in levensmiddelen en welke levensmiddelen bijdragen tot de blootstelling van de consument. De analyseresultaten dienen aan de EFSA gerapporteerd te worden voor verdere studie. In die zin wordt de analyse van de volgende levensmiddelen aanbevolen: dierlijk vet, brood en broodjes, banketbakkerswaren, ontbijtgranen, suikerwerk (met inbegrip van chocolade) en cacao, visvlees, visproducten (vis in blik), granen voor menselijke consumptie, ijs en desserts, oliehoudende zaden, deegwaren, van granen afgeleide producten, peulvruchten, worst, noten, plantaardige olie en materialen die met levensmiddelen in contact komen. Wanneer MOH’s in levensmiddelen worden aangetroffen, zouden de lidstaten verder onderzoek in de levensmiddelenbedrijven moeten verrichten om te kunnen nagaan wat de mogelijke bronnen zijn.
Er is nog geen wetgeving, maar er werd wel al een gezamenlijk statement opgesteld: “The joint statement of 21 April 2022 of the Member States regarding the presence of Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons (MOAH) in food, including food for infants and young children”. Hierin zijn reeds een aantal limieten opgenomen:
Deze limieten gelden voor alle levensmiddelen en zoals ze verkocht worden op de markt ongeacht de bron van de MOAH. De totale MOAH-concentratie omvat de fractie van MOAH ≥C10 tot ≤C50.
Zodra het nieuwe EFSA-advies beschikbaar is, zal worden beoordeeld of er wijzigingen nodig zijn voor de vereisten voor bepaalde additieven of materialen die met levensmiddelen in contact komen.
Meer weten over MOSH-MOAH en levensmiddelen? Lees ook: Ontwerpnormen voor MOAH
Frankrijk heeft recent een decreet gepubliceerd in het Franse staatsblad (Légifrance) betreffende verpakkingsmateriaal voor de voedingsindustrie. Zoals verschenen specifieert het decreet van 13 april 2022 de stoffen in minerale oliën waarvan het gebruik verboden is op verpakkingen en voor bedrukking bestemd voor het publiek. Dit verbod is in werking getreden op 1 januari 2023.
Voor de toepassing van dit besluit wordt onder “minerale oliën” verstaan: oliën die zijn geproduceerd uit grondstoffen afgeleid van aardolie-koolwaterstoffen die onder andere worden gebruikt bij de vervaardiging van inkten.
De stoffen waarop het verbod op het gebruik van minerale oliën betrekking heeft, zijn:
Tot 31 december 2024 geldt het verbod op het gebruik van minerale oliën wanneer de concentratie in massa in de inkt van de aromatische koolwaterstoffen (MOAH) uit minerale olie groter is dan 1%.
Vanaf 1 januari 2025 geldt het verbod op het gebruik van minerale oliën:
Het voldoen aan de voorwaarden kan vóór of na het aanbrengen of bedrukken worden gecontroleerd.
Er is een overgangsperiode voorzien voor verpakkingen geproduceerd/geïmporteerd vóór 01/01/2023. Verpakkingen gebruikt na deze datum maar geproduceerd/geïmporteerd voor deze datum mogen in de voedingsrekken blijven. Let op: bedrukte verpakkingen en papier krijgen een periode van afzet van voorraden van 12 maanden vanaf de datum van productie. Houd rekening met deze periode van afzet.
Houd dus bij de keuze en het ontwerp van de verpakking de specificaties van de inkt in de gaten.
Je las een premiumartikel van het Normec Foodcare Kenniscentrum. Smaakt het naar meer? Bekijk dan de mogelijkheden van het Kenniscentrum abonnement. Hiermee heb je direct toegang tot alle kennis.
Per 1 januari 2023 moet sesam als allergeen gedeclareerd worden in de Verenigde Staten. De wettelijk verplicht te declareren allergenen kunnen van land tot land verschillen. Waarom zijn de declaratie-eisen voor sesam aangescherpt in de VS? En waar moet je op letten bij het declareren van allergenen voor producten die bestemd zijn voor de VS?
In Europa zijn wettelijk 14 allergenen gedefinieerd die gedeclareerd moeten worden op de verpakking. Dit is vastgelegd in verordening (EU) Nr. 1169/2011. In de Verenigde Staten is sinds 2004 wetgeving (Food Allergen Labeling and Consumer Protection Act / FALCPA) van kracht voor het verplicht declareren van de volgende allergenen: melk, eieren, vis, schaal- en schelpdieren, noten, pinda’s, tarwe en soja. In 2021 is een nieuwe wet (Food Allergy Safety, Treatment, Education and Research / FASTER) ondertekend die ook de declaratie van sesam als allergeen verplicht stelt. De declaratie van sesam is per 1 januari 2023 verplicht gesteld. Producten die voor 2023 zijn geproduceerd mogen verkocht worden tot de voorraad op is.
Sesam is als negende allergeen toegevoegd aan de meest voorkomende voedselallergieën in de Verenigde Staten. Schattingen geven aan dat meer dan 1 miljoen Amerikanen allergisch zijn voor sesam. Meer dan 37% van de consumenten met een sesamallergie geeft aan een ernstige reactie te hebben op dit allergeen. Een allergie voor sesam kan zich op verschillende manieren uiten. Symptomen zijn onder andere angio-oedeem (zwelling), huidklachten, luchtwegklachten, maagdarmklachten en anafylaxie. De aanwezigheid van sesam in voeding is de laatste jaren sterk toegenomen door onder andere de populariteit van de Oosterse keuken. Consumentenvertegenwoordigers en belangengroeperingen pleitten al langer voor het opnemen van sesam in de lijst met wettelijke allergenen.
Lever je producten aan de VS? Dan moet het productetiket aan de in de VS geldende wettelijke eisen voldoen. Net als in de EU moeten consumenten op het etiket kunnen zien of het product één of meer van de verplicht te vermelden allergenen bevat. Aan deze eis wordt voor producten die in de VS verkocht worden al voldaan als het allergeen reeds is opgenomen in de lijst van ingrediënten. Als het allergeen niet herkenbaar is opgenomen in de lijst van ingrediënten, zijn er voor producten in de VS twee opties om het allergeen op de verpakking te vermelden:
De wetgeving in de Verenigde Staten vereist dat voor vis, schaal- en schelpdieren en noten de specifieke soort wordt aangeduid in de declaratie. Bijvoorbeeld: noten (amandel) of vis (tonijn). In tegenstelling tot Europese wetgeving hoeft de allergene stof niet door middel van een afwijkende typografie aangeduid te worden.
Net als in Europa zijn er in de Verenigde Staten nog geen wettelijke voorschriften voor een zogenaamde ‘PAL’-vermelding (Precautionairy Allergen Labelling) op het etiket. Verklaringen zoals ‘kan mogelijk bevatten’ of ‘geproduceerd in een fabriek waar ook noten verwerkt worden’ zijn niet wettelijk vereist, maar worden ook in de Verenigde Staten vaak toegepast op verpakkingen. Dergelijke vermeldingen zijn volgens richtsnoeren van de FDA (Food and Drug Administration) alleen toegestaan als de producent werkt volgens ‘good manufacturing practices’ en alle voorzorgsmaatregelen zijn genomen om kruisbesmetting te voorkomen. Een PAL-vermelding mag nooit gebruikt worden als vervanging van good manufacturing practices en mag niet misleidend zijn.
Heb je vragen over het declareren van allergenen op je verpakking of wil je het gevaar van kruisbesmetting in productie beter beheersen? Onze allergenenspecialisten helpen je graag verder.
Plan een afspraakDe Single-use plastics richtlijnen (SUP’s richtlijnen) wordt steeds verder aangescherpt. Als voedingsbedrijf moet je tijdig op zoek naar alternatieven. Tegelijkertijd mogen de voedselveiligheid en productkwaliteit niet in gevaar komen. Wat zijn de laatste richtlijnen voor SUP’s en hoe ga je hier als bedrijf het beste mee om?
Single-use Plastics worden eenmalig of voor een korte periode gebruikt en daarna weggegooid. Dit plastic afval heeft wereldwijd een negatieve impact op het milieu en onze gezondheid. Plastics voor eenmalig gebruik hebben meer kans om in onze zeeën terecht te komen dan herbruikbare alternatieven. De 10 meest voorkomende plastic voorwerpen voor eenmalig gebruik op Europese stranden vertegenwoordigen, naast vistuig, 70% van al het zwerfvuil op zee in de EU.
Stapsgewijs maakt de Europese Commissie de regels omtrent het gebruik van single-use plastics concreter. Zo verscheen in 2015 de Richtlijn van de Europese commissie 2015/1535 met het verbod op plastic draagtassen. In 2019 verscheen de Richtlijn (EU)2019/904 met een ruimer toepassingsgebied dan de eerder verschenen richtlijn van 2015. Deze nieuwe richtlijn beoogt:
Op 26 maart 2021 heeft de Europese Commissie een mededeling gecommuniceerd. Hierin stelt de EC de lidstaten te verplichten om deze Europese richtlijnen te vertalen in een wetgeving. Deze wetgeving moet als doel hebben om de kunststofproducten voor eenmalig gebruik en de schadelijke verspreiding ervan in het milieu te bestrijden, met bijzondere aandacht voor het aquatische en mariene milieu.
België heeft als gevolg hiervan is op 14/01/2022 een Koninklijk Besluit gepubliceerd met als titel ‘Koninklijk besluit betreffende producten voor eenmalig gebruik en ter bevordering van herbruikbare producten’. Nederland heeft dit opgenomen in het ‘Besluit kunststofproducten voor eenmalig gebruik’.
In deze besluiten zijn onder andere de volgende zaken opgenomen:
Ondertussen zijn nog diverse initiatieven lopende om deze wet- en regelgevingen verder uit te breiden.
Inmiddels wordt steeds duidelijker hoe ingrijpend de gevolgen van deze richtlijnen voor verpakkingen zijn voor de voedingsindustrie. Er wordt een grote verantwoordelijkheid gelegd bij producenten van single-use plastics. Voedingsproducenten worden verplicht om samen met de verpakkingsindustrie na te denken over een duurzamer verpakkingsbeleid.
De wijzigingen in wet- en regelgeving kunnen betekenen dat je voor jouw bedrijf andere verpakkingsvormen of –soorten moet selecteren. Dit kan een grote impact hebben op je producten en productieproces. Tegelijkertijd wil je dat de voedselveiligheid en productkwaliteit geborgd blijven. Onze experts bekijken graag samen met jou welke maatregelen je moet treffen en hoe je blijft zorgen voor goede en veilige producten.
Vraag hulp aan onze verpakkingsexperts
Door bundeling van alle expertises helpt Normec Foodcare met allerhande vraagstukken en oplossingen op het gebied van procesbeheersing, kwaliteit en voedselveiligheid, laboratoriumonderzoek, smaaktesten, QA-automatisering, flexibele inzet van kwaliteitsmanagers en keurmeesters, opleidingen en trainingen, risicomanagement en etiketcontrole.
Wil u meer weten? Neem contact met ons op.
Ben jij enthousiast over deze e-learning module? Bekijk dan de andere e-learning modules en trainingen in ons aanbod. Natuurlijk kan je ons ook altijd bellen voor een adviesgesprek, we horen graag van je!