Wat is het verschil tussen glutenvrij en glutenbevattende granen?
Om de interpretatie van de wetgeving in de EU met betrekking tot gluten uit te leggen, is het allereerst belangrijk om de gezondheidsaandoeningen te begrijpen die worden aangeduid zoals voedselovergevoeligheid en hoe verschillende mensen hierop kunnen reageren.
Bij mensen met een coeliakie en andere verwante ziekte kunnen gluten een auto-immuunreactie veroorzaken waarbij de inname van gluten het lichaam ertoe aanzet om de eigen weefsels aan te vallen. Denk hierbij aan onder andere aan beschadiging van het darmslijmvlies, diarree, vermoeidheid en opgeblazen gevoel. Coeliakie noemen we ook wel glutenintolerantie.
Glutenintolerantie is iets andere dan allergisch zijn voor glutenbevattende granen. Bij een allergische reactie kunnen de eiwitten uit het glutenbevattende graan (gluten, maar ook andere eiwitten) worden aangevallen door het afweersysteem. De symptomen zijn mild zoals jeuk en uitslag rond de mond, tot ernstigere symptomen zoals braken, diarree, ademhalingsmoeilijkheden en soms anafylaxie (shock).
Hoewel gluten één van de eiwitten is waarop mensen met een voedselallergie kunnen reageren, is gluten zelf niet opgenomen in de lijst met 14 allergenen die op het etiket moet worden vermeld. Ze zijn namelijk onderdeel van een graansoort die naast gluten ook de andere eiwitten van die graansoort bevat die allergische reacties kunnen veroorzaken. Zie bijlage II in Verordening (EU). Nr. 1169/2011.
Om de claim glutenvrij te mogen maken mag het levensmiddel maximaal 20 mg/kg aan gluten bevatten. Deze producten zijn geschikt voor mensen met coeliakie (zie uitvoeringsverordening (EU) nr. 828/2014 voor meer informatie). Een veel voorkomende misvatting is dat deze glutenvrije claim ook van toepassing is op de allergenenverklaring. Dat een allergeen in dat geval niet meer in een afwijkende typografie hoeft te worden vermeld in de ingrediëntendeclaratie, is dus niet juist. Alle 14 allergenen die opgenomen zijn in bijlage II in verordening (EU) nr. 1169/2011 moeten worden opgenomen in de declaratie met een afwijkende typografie (tenzij ze natuurlijk zijn vrijgesteld).
Mensen met een glutenallergie kunnen een allergische reactie krijgen op een reeks eiwitten die voorkomt in ‘glutenbevattende granen’ (waaronder gluten, maar bijvoorbeeld ook albuminen, globulinen, α-amylaseremmers, zie advies van de EFSA (2014) voor meer informatie).
Glutenbevattende granen of meer specifiek, tarwe (zoals spelt en khorasantarwe), rogge, gerst, haver of de hybride soorten daarvan zijn opgenomen in de lijst van stoffen of producten die allergieën of intoleranties veroorzaken. Het zijn specifiek de granen waarnaar de wetgeving verwijst, daarom is het de naam van de graansoort (omschreven als tarwe, rogge, gerst, haver, hun hybride soorten en producten daarvan) die benadrukt moeten worden in de ingrediëntenlijst van producten die deze granen bevatten. Dit is belangrijk omdat mensen allergisch kunnen zijn voor de ene glutenbevattende graansoort, maar niet voor de andere. Voor het benadrukken van de graansoort is er dus geen minimum hoeveelheid vastgesteld. Haver bevat van zichzelf geen gluten. Het zijn vooral de kruiscontacten in de toeleveringsketen met andere granen waardoor het mogelijk wél gluten bevat.
De glutenvrije-claim is voor levensmiddelen die geschikt zijn voor mensen met coeliakie en aanverwante aandoeningen, terwijl de allergenen etiketteringsvereisten conform Bijlage II van verordening (EU). Nr. 1169/2011 betrekking hebben op voedselinformatie voor mensen met een echte voedselallergie voor “granen die gluten bevatten”.
Onze experts hebben een whitepaper over allergenenmanagement ontwikkeld, waarbij we je op een praktische manier meenemen in de wereld van allergenen en kruisbesmetting. De volgende onderwerpen komen aan bod:
