Sensorisch onderzoek

Sensorisch onderzoek

Het uitvoeren van grondig sensorisch onderzoek is cruciaal voor levensmiddelenbedrijven en retailers. Ontdek alles over sensorisch onderzoek, waarom het noodzakelijk is, wat een stappenplan voor sensorisch onderzoek inhoudt en waar je op moet letten.

Wat is sensorisch onderzoek?

Sensorisch onderzoek brengt de eigenschappen van een product in kaart door verschillende mensen het product te laten proeven, ruiken, horen, voelen en zien. De sensorische eigenschappen van een product spelen een belangrijke rol in het succes van het product in de markt. Zeker in de huidige samenleving waarin vele soorten levensmiddelen te koop zijn, is het uitvoeren van een betrouwbaar sensorisch onderzoek essentieel.

Waarom moet ik sensorisch onderzoek uitvoeren?

Toenemende concurrentie en globalisering in de voedingssector dwingen producenten en retailers tot continue verbetering en innovatie van hun productrange om zo aan de behoeften van consumenten te blijven voldoen. Sensorisch onderzoek heeft een sturende rol tijdens het productontwikkelingsproces. Sensorisch onderzoek is essentieel om inzicht te krijgen in de perceptie en acceptatie van consumenten voor je producten. Door regelmatig de smaak en andere sensorische aspecten van je product te herzien kan de levenscyclus significant worden verlengd en het rendement van de productontwikkelingsinvestering worden verhoogd.

Wanneer moet ik sensorisch onderzoek uitvoeren?

Het uitvoeren van sensorisch onderzoek is op verschillende momenten aan te raden:

• Tijdens het productontwikkelingstraject is het van belang om tijdig sensorisch onderzoek en benchmarkonderzoek (vergelijking met andere bedrijven) uit te voeren, zodat je al tijdig in het traject zicht hebt op de succeskansen van het product.
• Zodra een product ontwikkeld is, moet je blijven monitoren of de kwaliteit van het geproduceerde product constant blijft. Voer daarom regelmatig sensorisch onderzoek uit voor geproduceerde batches.
• Wees daarnaast waakzaam of productoptimalisatie nodig is. Als je bijvoorbeeld een off-taste vaststelt, als er wisselingen plaatsvinden tussen grondstofleveranciers of als je een receptuuraanpassing doorvoert (bijvoorbeeld voor een suiker- of zoutreductie), moet je onderzoeken of de gewenste producteigenschappen behaald worden.
• Ook de fase van productpromotie is een belangrijk moment. Hoe overtuig je consumenten om voor een bepaald product te kiezen? Met sensorisch onderzoek kan je het onderscheidend vermogen van een product vaststellen, wat je kan gebruiken in de communicatie. Denk aan uitingen als ‘lekker romig’ of ‘verrassend plantaardig’. Daarnaast kunnen resultaten worden gebruikt als onderbouwing bij salesactiviteiten richting retailers.

Wat zijn de voordelen van sensorisch onderzoek?

Het uitvoeren van sensorisch onderzoek biedt onder andere de volgende voordelen:

• Evalueren van productconcepten en innovaties in een ‘veilige’ testomgeving.
• Een goede voorspelbare waarde van nieuw te lanceren producten op de markt.
• Op structurele wijze het eigen productassortiment naar een hoger niveau tillen en dit niveau behouden na introductie draagt bij aan een positieve merkbeleving en versterkt zo de eigen concurrentiepositie en winstgevendheid.
• Het monitoren van de constantheid van het productieproces draagt bij aan een positieve merkbeleving.
• Je zorgt voor een objectieve onderbouwing bij marketing– en salesactiviteiten.

Stappenplan sensorisch onderzoek

Om de juiste gegevens uit het sensorisch onderzoek te verkrijgen, heb je een goed uitgewerkt plan nodig. Volg dit stappenplan om tot de juiste aanpak te komen.

1. Bepaal welke producten je wenst te testen.
2. Bepaal het onderzoeksdoel, zoals productoptimalisatie of een voorkeursmeting.
3. Duid aan wie de doelgroep is en bepaal de grootte van de steekproef.
4. Stem de onderzoeksmethodes en het testdesign af op het onderzoeksdoel en de doelgroep. Voorbeelden van onderzoeksmethodes zijn: testcentrum, in-home onderzoek, locatie onderzoek, online onderzoek. Het testdesign kan monadisch zijn (waarbij het panellid één product test) of semi-monadisch (waarbij het panellid meerdere producten test, die één voor één worden aangeboden).
5. Bepaal op basis van de onderzoeksvraag en het type product, welke sensorische attributen gemeten moeten worden.
6. Bepaal de gewenste sensorische analyses en stem hier de verschillende aspecten op af, zoals het vraagtype (gesloten of open) en de schaalverdeling voor het vraagtype (ordinaal, rapportcijfer, interval, nominaal).
7. Werf en selecteer het panel op basis van de opgestelde criteria.
8. Voer veldwerk uit onder ‘Good Sensory Practices’ (betrouwbare en constante testomstandigheden). Denk hierbij aan de constantheid in bereidingswijze, randomisatie van producten, neutralisatie van de smaak door crackers en water tussendoor te serveren en geen communicatie tussen panelleden toe te staan.
9. Voer statistische analyses uit op de verkregen data.
10. Interpreteer en evalueer de consumentenbeoordelingen en plan eventuele vervolgacties.

Good sensory practices

Bij het uitvoeren van sensorisch onderzoek is het belangrijk om ‘Good Sensory Practices’ uit te voeren. Voorbeelden hiervan zijn:

• Coderen en blind maken van samples. De producten worden zonder merknaam gepresenteerd aan de panelleden. Daarnaast krijgt elk sample een code toegekend, zodat de samples herkenbaar zijn voor de onderzoeksmedewerkers en bij de analysefase kan worden teruggeleid om welk product het gaat.
• Productbereiding en presentatie. Het is belangrijk dat producten in de test zo gelijk mogelijk zijn op verschillende factoren. Denk hierbij aan portiegrootte, serveertemperatuur, bereidingswijze, versheid, presentatie (bijvoorbeeld hetzelfde bakje of bekertje) en een instructie hoe het product beoordeeld moet worden. Soms kan een product op een drager worden geserveerd, bijvoorbeeld een cracker, als het om producten gaat die niet zonder iets anders erbij genuttigd worden.
• Volgorde. Bij het vergelijken van producten moet je de volgorde van de producten systematisch afwisselen, ook wel een gebalanceerde aanbieding genoemd. Dit vermindert de invloed van volgorde-effecten op de onderzoeksresultaten, doordat het ene sample onvermijdelijk invloed heeft op de beoordeling van het andere sample.
• De testruimte. Consumenten worden ontvangen in een speciale testruimte. Het is belangrijk dat panelleden zich goed concentreren en de testomstandigheden en productaanbiedingen onder controle zijn. Zo kan een getrainde testpanelleider de situatie controleren om na te gaan of alle producten naar behoren worden geproefd en beoordeeld. Zorg ervoor dat de panelleden gescheiden van elkaar de producten kunnen beoordelen. De voorbereidingsruimte is gescheiden door een muur of doorgeefluik, zodat er geen ruis ontstaat. Een consumentenonderzoek kan ook op een andere locatie worden uitgevoerd, zoals thuis. Het voordeel van producten thuis te beoordelen, is dat de producten in een natuurlijke situatie worden waargenomen en de producten kunnen worden opgestuurd. Dit zorgt voor een meer landelijke spreiding. Een nadeel van deze testwijze is dat er geen controle over de uitvoering plaatsvindt en dat mogelijk andere invloeden van buitenaf een rol spelen.
• Neutraliseren van het smaakpallet. Er kan adaptie ontstaan bij sensorisch testen. Bij adaptie kan het smaakpallet worden geneutraliseerd met water en/of crackers.

Wanneer zijn de resultaten representatief?

Om te zorgen voor representatieve onderzoeksresultaten, moet je eerst vaststellen wie de doelgroep is. Is het product vooral bedoeld voor vrouwen? Laat je product dan ook sensorisch testen door vrouwen. Maak daarnaast gebruik van een steekproefgrootte van voldoende omvang. Stem dit af op het onderzoeksdoel. Hoe groter de steekproef, hoe nauwkeuriger de resultaten het perspectief van jouw doelgroep weerspiegelen.

Wat zijn de valkuilen?

Grondig onderzoek met betrouwbare resultaten is cruciaal bij de introductie van nieuwe producten of optimalisatie van grote investeringen. De volgende valkuilen kunnen optreden:

• Wanneer je producten blind worden vergeleken, is het belangrijk om volgorde-effect te beperken. Als een panellid product A proeft, heeft dat automatisch invloed op wat hij/zij vindt van product B. Het is daarom erg belangrijk om de steekproef te randomiseren.
• Hou ook rekening met het fenomeen ‘dumping’. Als je niet de juiste of onvoldoende sensorische aspecten in de vragenlijst opneemt, zullen respondenten hun bevindingen bij een onjuist aspect invullen. Dit kan impact hebben op de validatie van het onderzoek.
• Er bestaan grote verschillen in smaakperceptie tussen individuen, wat onder andere wordt veroorzaakt door genetische variatie. Bovendien ervaart niet elke consument producten even intens. Het is daarom erg belangrijk om een steekproef van voldoende omvang te selecteren om betrouwbare uitspraken te kunnen doen.

Hoe vaak moet ik sensorisch onderzoek uitvoeren?

De frequentie waarmee je sensorisch onderzoek uitvoert hangt af van verschillende factoren, zoals:

• Het type product. Als de productkwaliteit bijvoorbeeld seizoen afhankelijk is (zoals bij groenten het geval is), is het aan te raden deze vaker te testen.
• De snelheid van innovatie of verandering binnen de markt waarop je actief bent. De plantaardige markt verandert en innoveert bijvoorbeeld zeer snel, wat ook de behoeften en acceptatie van consumenten beïnvloedt.
• Eisen vanuit de retailer. Retailers stellen vaak eisen aan hoe vaak jouw product een kwaliteitsmonitoring moet ondergaan.
• Het aantal product lanceringen.

Hoe kunnen wij je helpen met sensorisch onderzoek?

Als kennispartner in voedselveiligheid, productkwaliteit en smaak weten wij hoe belangrijk sensorisch onderzoek is voor bedrijven in de foodsector. Daarom voeren wij uitgebreid kwantitatief sensorisch onderzoek uit. We beschikken over een breed consumentenpanel en voeren hiermee onderzoek uit op onze diverse testlocaties, online, in-home of op locatie.

• Testfaciliteit ‘Het Smaakhuis’ beschikt over een open en sfeervolle testruimte, zodat respondenten zich op hun gemak voelen (geen laboratorium) en interactie met de respondent mogelijk is. Het Smaakhuis is gevestigd in Nederland (Amstelveen, Alkmaar en Den Bosch) en in België (Antwerpen). Op deze locaties worden zowel monadische testen (één product) als vergelijkende testen (twee tot vier producten) uitgevoerd. De betrouwbaarheid is hoog, doordat er testleiders aanwezig zijn om de onderzoeken in goede banen te leiden. De testen zijn flexibel te plannen en de vragenlijst wordt afgestemd op de wensen van de klant. Deze vorm van testen is onder andere geschikt voor retail-tenders en receptuur optimalisaties.
• Met in-home onderzoek worden producten op de meest natuurlijke wijze getest, namelijk bij de consumenten thuis. Deze testmethode is onder andere geschikt voor non-food producten of producten waarbij de bereidingswijze een belangrijke rol speelt.
• Verspreid door het hele land voeren we online onderzoek uit. Deze testmethode leent zich uitermate voor ‘Quick & Dirty’ conceptvraagstukken of ’Usage & Attitude’ studies.
• Ook voeren we volledig custom-made onderzoek op locatie uit, bijvoorbeeld voor restaurantketens.

We helpen je bij iedere stap

Je wil het beste product aanbieden aan je klanten. We helpen je graag bij het opzetten, uitvoeren en analyseren van sensorisch onderzoek. Samen komen we tot het beste product voor de klant. Aarzel niet om contact op te nemen met ons!