Hoe controleer je of er goed is schoongemaakt?
Een goede reiniging en desinfectie is essentieel voor het leveren van goede en veilige food producten. Je wilt natuurlijk dat de productielijn voor de productie van voedingsmiddelen vrij is van microbiologische en fysische besmettingen en allergenen. Het controleren van de reiniging en desinfectie is dan ook een belangrijke verificatiestap. In onderstaande blog geven we je tips om de schoonmaakcontrole in je food bedrijf goed uit te voeren.
De eerste stap die je uitvoert om te controleren of goed is gereinigd is altijd optisch, oftewel gewoon goed kijken. Zie je op bepaalde plekken nog vuil of een aanslag dan weet dat je hier niet gereinigd is. Verder onderzoek heeft dan eigenlijk geen zin meer want je weet al dat hier iets niet goed is gegaan. Laat hier dan ook direct actie op onder nemen.
Als alles optisch schoon is, wil je ook verifiëren dat het écht schoon is én dat er gedesinfecteerd is. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden, waarbij elke mogelijkheid zijn voor- en nadelen heeft. Welke optie je gebruikt, hangt af van de situatie van het bedrijf en wat voor jou in deze situatie het beste werkt. We sommen enkele mogelijkheden voor je op.
Rodac afdrukplaatsjes zijn ronde afdrukschaaltjes. Deze kunnen worden gevuld met een medium naar keuze. Meestal is dit PCA (Plate Count Agar) voor het onderzoek naar het algemeen kiemgetal of VRBGA (Violet Red Bile Glucose Agar) voor het onderzoek naar Enterobacteriaceae. De afdrukjes zijn eenvoudig te nemen. Je drukt kort op het te onderzoeken oppervlak en klaar ben je. Let wel op dat de PCA plaatjes drie dagen bij 30 °C bebroed moeten worden en de VRBGA 24 uur bij 37 °C. Je kan deze waarden niet door elkaar gebruiken, omdat je dan twee verschillende dingen met elkaar vergelijkt.
De voordelen van deze afdrukplaatjes zijn dat deze relatief goedkoop zijn. Je kunt de plaatjes eventueel zelf bebroeden en tellen. De nadelen zijn dat de deksels los zitten en dat je dus moet uitkijken dat deze niet los gaan tijdens het vervoer. Daarnaast zijn de plaatjes alleen geschikt voor vlakke oppervlakken.
Hygiecults zijn eigenlijk luxe Rodacs, welke in een plastic koker zitten. Beide kanten van de hygiecult zijn te gebruiken. Let wel op dat het gezien de verschillen in temperatuur voor het bebroeden niet is aan te raden om hygiecults te nemen met daarop twee verschillende media. Let ook op dat de oppervlakte van de hygiecult groter is dan van een Rodac en dat je deze waarden daarom niet met elkaar kunt vergelijken.
Het voordeel van de Hygiecults is dat deze robuust zijn en makkelijk mee te nemen. Ook kun je de resultaten goed zelf beoordelen. Nadelen zijn dat de afdrukken een stuk duurder zijn dan Rodacs. Daarnaast zijn ze evenals de Rodacs alleen geschikt voor vlakke oppervlakken.
Swabs zijn een soort steriele wattenstaafjes. Vaak zitten deze wattenstaafjes in een vloeistof of gel, waardoor de bacteriën beschermd zijn tegen grote schokken tijdens transport. Belangrijk is wel om de reguliere swabs na het nemen koel te bewaren. Er zijn swabs voor algemene parameters, zoals PFZ swabs (Peptone Physiological Salt Solution). Uit de PFZ swab kunnen onderzoeken zoals algemeen kiemgetal, Enterobacteriaceae en gisten worden gehaald. Er zijn ook specieke swabs voor Salmonella, zoals BPW (Buffered Pepton Water) en voor Listeria (swabs met ½ Fraser). Deze swabs kunnen alleen voor het specifieke organisme worden ingezet.
De voordelen van swabs zijn dat je meerdere analyses uit één swab kunt halen in het geval van de PFZ swabs. Ook zijn swabs goed te gebruiken voor niet vlakke oppervlakten. Nadelen van swabs zijn dat je altijd een laboratorium nodig hebt voor onderzoek. Daarnaast duren de onderzoeken wat langer.
Let op dat de Listeria monocytogenes swabs, zoals gesteld in infoblad 85, niet na reiniging en desinfectie genomen moeten worden, maar tijdens productie. Microbiologische analyses moeten moeten bovendien volgens infoblad 85 bovendien op een betrouwbare wijze uitgevoerd worden. Dat wil zeggen dat je als levensmiddelenbedrijf gebruik moet maken van geaccrediteerde laboratoria.
Swabs voor ATP (een stof aanwezig in levende cellen) metingen zijn ook een soort wattenstaafjes. In plaats van ze naar het laboratorium te sturen kan je deze direct in een meter stoppen en komt er een uitslag uit. Hierdoor weet je direct of er goed is gereinigd en gedesinfecteerd.
Het voordeel van een ATP meting is dat je direct het resultaat kunt aflezen. Bovendien zijn ze eenvoudig in gebruik. Het nadeel is dat je een ijklijn moet maken om de resultaten te kunnen interpreteren. Swabs zijn daarnaast relatief duur en niet onderling uitwisselbaar qua merk en type.
Swabs voor eiwitmetingen werken eigenlijk hetzelfde als swabs voor ATP. Je neemt de swabs en kan ze direct middels een meter aflezen. Het verschil met de ATP meter is dat eiwit een maat is voor vervuiling, terwijl ATP meer een indicatie is voor het aantal micro-organismen.
De voor- en nadelen voor de eiwit swabs zijn gelijk aan de voor- en nadelen voor de ATP swabs.
De soort schoonmaakcontrole die je kiest, is afhankelijk van welke voor- en nadelen voor jouw bedrijf het zwaarste wegen. Heb je een keuze gemaakt? Neem dan de controles op in het monsternameschema in je kwaliteitshandboek. Benoem de frequentie, het type onderzoek en ook welke oppervlakken en ruimten bemonsterd worden. Houd ook altijd ruimte vrij, zodat je op onverwachte momenten en oppervlakken monsters kunt nemen. Zo heb je altijd de ruimte om de oppervlakken waar je aan twijfelt alsnog te bemonsteren.
Bedenk daarnaast goed op welk moment je de onderzoeken gaat nemen. Monstername direct na reiniging en desinfectie geeft een ander resultaat dan ‘s ochtends voor aanvang van de werkzaamheden. Leg ook vast welke acties je moet ondernemen bij afwijking. Bij grote afwijkingen is herziening van het schoonmaakplan bijna onafwendbaar. Betrek ook het personeel aan de lijn bij het nemen van de monsters. Wie weet hebben zij wel een punt wat vaak vergeten wordt bij de schoonmaak. Lees in de blog microbiologisch monsternameplan opstellen in 8 stappen een stappenplan voor het opstellen van een monsternameplan.
Een goede schoonmaakcontrole is essentieel om voedselveilig te produceren. Onvoldoende schoonmaak kan grote gevolgen hebben, zoals een recall. Zorg daarom dat je de juiste methoden en materialen gebruikt. Laat je vooraf goed informeren en maak een passend monsternameplan. Onze Quality Assurance adviseurs helpen je hier graag bij. Laat onderzoeken uitvoeren door een geaccrediteerd laboratorium. Neem contact met ons op en we helpen je bij iedere stap.
