Beheersing van zoönosen in de levensmiddelenindustrie

Dieren zijn altijd al een reservoir geweest van mogelijke ziekteverwekkers voor mensen. Denk aan Listeria, Salmonella, de ziekte van Lyme en het recentelijke nieuwe virus COVID-19. Het handhaven van correcte beheersmaatregelen en hygiënische maatregelen is nu belangrijker dan ooit.

Ziekten die van dier op mens kunnen overgaan worden zoönosen genoemd. Dit betreft zowel huisdieren, landbouwhuisdieren als wilde dieren. Mensen kunnen op verschillende manieren besmet worden met een zoönoseː via voedsel, water, lucht, via direct contact met besmette dieren of via besmet dierlijk materiaal zoals mest. Ook kunnen verwekkers van zoönosen via teken en muggen worden overgebracht. Door verschillen in onder andere de voorkeursroute voor verspreiding en de besmettelijkheid vraagt het coronavirus andere beheersmaatregelen dan de ‘normale’ voedselpathogenen. Het handhaven van correcte beheersmaatregelen en hygiënische maatregelen is nu belangrijker dan ooit.

Verspreiding via direct contact met een besmet dier

Voorbeelden van zoönosen die niet via levensmiddelen én niet (of nauwelijks) van mens op mens worden overgebracht zijn hondsdolheid, toxoplasmose, de ziekte van Lyme of Q-koorts. Mensen worden besmet door direct contact met een besmet dier, via uitwerpselen of speeksel, via een tussengastheer als een teek of ander insect of via de lucht bij Q koorts.

Er zijn verschillende beheersmaatregelen mogelijk. Van het mijden van contact met zieke dieren en hygiënische omgang met uitwerpselen van dieren tot het vaccineren van dieren en het gebruik van anti-muggenmiddel. Het zijn maatregelen die deels in de primaire sector van toepassing kunnen zijn. Maar geregeld zijn de beheersmaatregelen niet van toepassing in de levensmiddelensector.

Verspreiding van mens op mens

Er is een groep zoönosen die voornamelijk of alleen worden verspreid van mens op mens. Verbeterde hygiëne, medicijnen en vaccins zorgen er voor dat veel van mens op mens overdraagbare ziekten weinig kans krijgen zich grootschalig te verspreiden en zieken te veroorzaken. Dit geldt vooral in de westerse wereld, hoewel ook daar jaarlijks verschillende soorten griepen opduiken.

De afgelopen decennia zijn het voornamelijk virussen die ‘ineens’ opkomen. Deze virussen veroorzaken veel zieken en sterfgevallen. Denk aan MERS, ebola en recent het COVID-19 virus. Dergelijke virussen hebben specifieke eigenschappen. Zo zijn ze zeer besmettelijk en in staat zich snel aan te passen en te evolueren. Ook is er nauwelijks of geen resistentie onder de bevolking. Andere belangrijke factorenen als overbevolking, verstedelijking, opwarming van de aarde en internationaal reizen spelen ook een rol bij de verspreiding.

Beheersmaatregelen bij mens op mens overdracht

Voor de ‘gewone’ griep treffen levensmiddelenbedrijven geen specifieke maatregelen. Met het besmettelijke en dodelijk COVID-19 virus, is dat wél nodig. Hoewel de overdracht van het coronavirus van levensmiddel naar mens (nog) niet is aangetoond, zijn maatregelen wel vereist uit het oogpunt van veilige arbeidsomstandigheden, voor medewerkers en eventuele bezoekers. En voor het zeker stellen van de aanvoer van levensmiddelen naar consumenten.

Nu het vaccineren langzaam begint en er geen adequate geneesmiddelen zijn, zijn er hygiënemaatregelen nodig gericht op het voorkomen van besmetting tussen mensen. Zo moeten er maatregelen worden getroffen die ervoor zorgen dat een gepaste afstand wordt gehouden tussen medewerkers. Denk aan: looppaden, pauzes in kleinere groepen, verder van elkaar af zitten, thuiswerken, etc. Bij bedrijven die veel buitenlandse werknemers inhuren, blijkt ook de gezamenlijke huisvesting en woon-werk vervoer een rol te spelen bij het snel verspreiden van het virus. Andere preventieve maatregelen zijn het regelmatig desinfecteren van handen en oppervlakken die vaak aangeraakt worden en het plaatsen van schermen.

Noodplannen

Bedrijven hebben veelal noodplannen opgesteld en gehanteerd, zodat de vereiste en noodzakelijk geachte hygiënemaatregelen snel werden opgesteld en ingevoerd. Noodplannen maken daarnaast onder andere duidelijk wat er moet gebeuren bij uitval van veel medewerkers en/of leidinggevenden, een gebrek aan grondstoffen bij de gebruikelijke leveranciers en of er aanpassingen in monitoringactiviteiten nodig zijn (en de invloed daarvan op voedselveiligheid).

Beheersmaatregelen voor de toekomst

Door de vele contacten tussen mens en dier en mensen onderling, is het onvermijdelijk dat er vroeg of laat een andere zoönose de kop op gaat steken. Welke beheersmaatregelen dan passend of noodzakelijk zijn, is lastig te voorspellen. Dat is immers sterk afhankelijk van het karakter van de zoönose. Onder andere de besmettelijkheid, de besmettingsroute(s) en of er werkzame vaccins of geneesmiddelen zijn speelt hierbij een rol. Het is voor bedrijven in de levensmiddelensector niet alleen belangrijk dat zij een goed werkend HACCP plan hebben, maar ook dat zij snel en adequaat kunnen reageren op een (nieuwe) zoönose. Zelfs als levensmiddelen niet of nauwelijks betrokken zijn bij de verspreiding van zo’n zoönose..

Hulp nodig?

Wilt u meer weten over het hygiënebesef en de beheersmaatregelen binnen uw bedrijf? Onze adviseurs helpen u graag. Neem contact met ons op via info@normecfoodcare.com of bel naar 088 848 20 20. Wij helpen je graag.

Op de hoogte blijven van de nieuwste kennisartikelen? Volg onze LinkedInpagina.