Verpakkingsarme distributie

Dit is een premiumartikel. Premiumartikelen maken deel uit van het Normec Foodcare Kenniscentrum abonnement.  Alle kennis en ervaring vanuit elke expertise komt samen in de Kennisbank. Je vindt hier alle relevante informatie over diverse productgroepen en wetgeving. Benieuwd? Lees wat het Normec Foodcare Kenniscentrum jou kan bieden.

Verpakkingen spelen een belangrijke rol bij het veilig distribueren van producten in de huidige samenleving en toeleveringsketens. Met een verbruik van ongeveer 40% plastic en 50% papier in Europa is de verpakkingssector een grootverbruiker van materialen. Verpakkingen hebben veel milieueffecten, terwijl ze in het huidige bevoorradingssysteem ook een aanzienlijke kostenpost vertegenwoordigen. In dit artikel leggen we de focus op verpakkingsarme distributie. Waar liggen vanuit Europa de aandachtspunten? Welke mogelijkheden en hindernissen ervaren de industrie en retail sector? Ook doen we een greep uit initiatieven die reeds zijn geïntroduceerd.  

Belgische en Nederlandse initiatieven gedreven vanuit Europa 

Vanuit de Europese Commissie worden initiatieven genomen om lidstaten te motiveren om de levensmiddelenindustrie in beweging te brengen tot terugdringen van milieubelastende verpakkingsmaterialen. Zo kent het Europese Green Deal initiatief o.a. de richtlijnen rond de Single Use Plastics (SUP’s) waarbij er o.a. aangegeven wordt dat de consument op bepaalde plaatsen zijn eigen verpakking mag meenemen om te laten vullen. Ook heeft het Europees Parlement gepleit voor een verhoging van het aandeel hergebruik tot 10% in 2030. 

Door de wildgroei aan labels welke te maken hebben met duurzaamheid, wordt er vanuit de EU gewerkt aan een uniform label. Er bestaat reeds een Europees ‘Eco label’, echter kan dit label niet aan een voedingsmiddel worden toegekend. Daar hoopt de EU dus binnenkort verandering in te brengen. Hierop vooruitlopend heeft bijvoorbeeld de Belgische Colruyt Group de ‘Eco score’ geïntroduceerd. Een A t/m E score wordt daarbij toegekend op basis van verschillende factoren met betrekking tot het milieu. Een van die factoren is de aan- of afwezigheid van en de duurzaamheid van verpakking. 

Vlaanderen heeft het ‘Green deal anders verpakt’ initiatief. Een Green Deal met focus op preventie en hergebruik van verpakkingen. Een ruime groep deelnemers heeft zich aangemeld, van producenten als Coca-Cola en Nestlé tot retailers als Delhaize en Colruyt. Dankzij het Green Deal-instrument kunnen door de ketensamenwerking proefprojecten op grotere schaal tot stand komen.  

Ook in Nederland bestaan Green Deals initiatieven, dit zijn afspraken tussen de Rijksoverheid en andere partijen. Die andere partijen zijn bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden. De Green Deal helpt om duurzame plannen uit te voeren. Bijvoorbeeld voor energie, klimaat, water, grondstoffen, biodiversiteit, mobiliteit, biobased economy, bouw en voedsel. Subsidies kunnen hiervoor aangevraagd worden. 

Naast deze Green Deals  hebben Nederlandse supermarkten als Jumbo en Albert Heijn zichzelf doelen gesteld om duurzamer te zijn. Zo wil Jumbo 20% minder verpakkingsmaterialen ten opzichte van 2019 en Albert Heijn wil in 2025 twintig miljoen kilo minder verpakkingsmateriaal gebruiken.  

Consumentengedrag biedt uitdagingen en kansen voor de retail en industrie 

De hoeveelheid verpakkingsmateriaal is de afgelopen jaren gegroeid, onder meer veroorzaakt door vraag naar verhoogd gemak. Echter zien we wel dat een steeds breder publiek begint open te staan voor initiatieven waarbij milieueffecten beperkt worden. Dit doet vermoeden dat wanneer het juiste platvorm gecreëerd wordt voor de consument, waarbij efficiëntie, gebruiksgemak en kwaliteitsbeleving behouden blijven, de consument bereid zou zijn om over te stappen. We zien al een aantal initiatieven waarbij de consument eigen verpakking kan gebruiken. Echter blijft het tot nu toe nog vaak bij versnipperde of lokale initiatieven.  

Aangezien het grote merendeel van de consumenten zich het gemak van ‘one-stop shopping’ niet meer kunnen of willen laten ontnemen, liggen er grote uitdagingen én kansen voor de retail en de toeleverende industrie om hierop in te spelen. Daarbij komt dat het een marketingtool kan zijn om in te spelen op de steeds groter wordende groep milieubewuste consumenten.  

Inspiratie uit verleden en verbetermogelijkheden in de toekomst 

Herbruikbare verpakkingsvormen zijn van oudsher in veel toepassingen gebruikt en zijn nog steeds te vinden, zowel in B2B (kratten, pallets, etc.) als in B2C (bierflesjes, PET flessen, etc.). In de afgelopen decennia zien we echter een trend  van herbruikbare verpakkingen naar eenmalig gebruik. Bijvoorbeeld in Nederland waar zuivelproducten in glazen flessen werden aangeboden en deze nu vervangen zijn door wegwerppakken.  

Om deze trend te draaien zijn er, naast de systemen uit het verleden, ook weldoordachte nieuwe systemen nodig. Goed ontworpen systemen om bij te vullen of te hergebruiken kunnen met succes leiden tot materiaalbesparing. Bijvoorbeeld het bijvullen van zakjes voor wasmiddelen vertegenwoordigen in Japan 80 tot zelfs 98% van de markt voor sommige merken (Kao Group, Japan).  

In de praktijk zullen de effecten afhangen van het ontwerp en de uitvoering van herbruikbare verpakkingssystemen. Overstappen op herbruikbare verpakkingen kan echter ook negatieve gevolgen hebben; door toegenomen transportbewegingen of milieubelastende productie- of schoonmaaktechnieken kan het zomaar zo zijn dat het zijn doel voorbijschiet. Gedegen onderzoek zal dus steeds nodig zijn om de haalbaarheid en duurzaamheid helder te krijgen. 

Een aantal systemen met mogelijke praktische toepassingen op een rij: 

Hervulbaar door Bulk Dispenser 

• Systeem:
  Klanten gebruiken hun eigen verpakking of hervulverpakking van het merk in de winkel of bij mobiele vrachtwagen, waardoor het gebruik van verdere verpakkingen overbodig wordt. 
• Voorbeeldproducten: Granen, snoep, wijn, sap, mineraalwater, bier, olijvenolie, azijn, wasmiddel, verzorgingsproducten. 

Navulbare ouderverpakking 

• Systeem:
  Fles, houder, zak, pod, tablet of poeder.: De navulverpakking is gemaakt met minder materiaal dan de ouderverpakking. Vervolgens kan de ouderverpakking worden bijgevuld door het product over te gieten of de navulcontainer in ouderverpakking te plaatsen of door het verdunnen van geconcentreerd product in water in de ouderverpakking.  
• Voorbeeldproducten: verzorgingsproducten, schoonmaakproducten, dranken, smeersels, olie, azijn.  

Herbruikbare verpakking  

• Systeem:
  Container, fles, beker, bord, kom, etc.: Klanten retourneren lege verpakkingen die worden gereinigd en opnieuw gevuld voor toekomstig gebruik door de retailer/producent (kan worden gecombineerd met een statiegeldsysteem om een financiële prikkel). 
• Voorbeeldproducten: Bier, frisdrank, mineraalwater, bederfelijke waar, wasmiddel, verzorgingsproducten. Herbruikbare bekers, bakjes, borden. (voor evenementen, cafés, restaurants). 

Transit Verpakking 

• Systeem: 
  Dozen, containers, zachte pakketten: Klanten ontvangen het product in een herbruikbare verpakking die aan de deur wordt geretourneerd.
  Kratten, pallets, wikkels: Klant hergebruikt verpakking meerdere keren voordat deze wordt geretourneerd aan de producent of afgevoerd.  
• Voorbeeldproducten: Herbruikbare verpakkingen voor transport of verzending van bederfelijke waren of niet-bederfelijke waren.
  B2C: e-commerce levering van bederfelijke waren zoals groente en fruit. B2B: transport van producent-magazijn-winkel. 

Logistieke gevolgen 

De voorbeelden laten zien dat de verandering van eenmalige naar herbruikbare verpakkingen een wijziging in de toeleveringsketen kan betekenen door de introductie van retourlogistiek (behalve bijv. voor navulsystemen die gebaseerd zijn op navulsystemen door de eindverbruiker).  

De retailer kan worden gezien als een trechter voor de productstroom van leverancier naar consument. Aangezien de retailer zich voor bepaalde retourstroom producten zal moeten herinrichten en hiervoor arbeid en tijd zal moeten investeren hangt de beste oplossing af van hoe de logistiek is geregeld met de leverancier en retailer locaties. 

Praktijkvoorbeelden 

Bulkverpakking bij de retailer

• Bulkdispensers worden meestal vermeden door detailhandelaren vanwege hygiëne-eisen en vanwege de noodzaak tot een nieuw logistiek systeem. Om de verantwoordelijkheid van retailers weg te nemen voor het schoonmaken en de handeling van het voedsel ontwikkelde MiWA een innovatief doseersysteem. De dispensers zijn verzegeld door de producent, worden gereinigd en weer in elkaar gezet door MiWA. De containers kunnen zijn geregistreerd in een mobiele app, waarmee de consument kan betalen voor het product, en om informatie te verkrijgen zoals de vervaldatum en de bijbehorende traceerbaarheid naar de producent. Pilots lopen sinds 2020 al in meerdere West-Europese landen.  
• In 2022 is Albert Heijn bij 3 pilot vestigingen gestart met een verpakkingsvrij bulk assortiment wat bestaat uit zeventig producten, van ontbijtgranen en broodbeleg tot ingrediënten voor het avondeten zoals pasta en rijst.  
• Het Belgische Ecover is al sinds 1993 specialist in hervulsystemen van vele mogelijke detergenten. Ze bieden navulverpakkingen aan, maar ook de mogelijkheid tot het vullen van je eigen meegebrachte verpakking. Dit gebeurt als sinds vele jaren bij natuurwinkels en er lopen nu ook pilots bij supermarktketens. 

Thuisbezorgd

De herinrichting van de detailhandel door middel van thuisbezorging biedt nieuwe manieren van distributie en dus van verpakking.

• In Italië biedt cosmeticafabrikant Allegrini S.p.A. huisbezorging van wasmiddelen aan met behulp van een hervulbare container die kan worden gevuld bij een mobiele dispenser.
• Bij huis-aan-huisbezorgingsysteem Pieter Pot is het mogelijk de verpakking te vervangen De klant ontvangt de volle verpakking indien nodig en laat de lege verpakking achter voor de leverancier om deze op te halen wanneer deze op is. Geretourneerde flessen worden opnieuw gevuld voor een andere klant.  

Je las een premiumartikel van het Normec Foodcare Kenniscentrum. Smaakt het naar meer? Bekijk dan de mogelijkheden van het Kenniscentrum abonnement. Hiermee heb je direct toegang tot alle kennis.