Tijdelijk geen handhaving NVWA tekort zonnebloemolie 

Dit is een premiumartikel. Premiumartikelen maken deel uit van het Normec Foodcare Kenniscentrum abonnement.  Alle kennis en ervaring vanuit elke expertise komt samen in de Kennisbank. Je vindt hier alle relevante informatie over diverse productgroepen en wetgeving. Benieuwd? Lees wat het Normec Foodcare Kenniscentrum jou kan bieden.

Oekraïne is één van de grootste producenten van zonnebloemolie ter wereld. Door de oorlog is dit product steeds lastiger beschikbaar en ontstaat een tekort. Zonnebloemolie is een belangrijke grondstof voor veel producten, zoals koek, margarine, chips en friet. Levensmiddelenproducenten onderzoeken het gebruik van alternatieve plantaardige oliën zoals palmolie, lijnzaadolie, sojaolie of raapzaadolie. De aanpassing in receptuur kan effect hebben op de smaak en textuur van het product. Ook moeten etiketten aangepast worden, namelijk de ingrediëntenlijst en eventueel de voedingswaarden. Het aanpassen van een etiket is voor veel bedrijven echter niet zomaar geregeld, dit kan zes tot negen maanden in beslag nemen. 

Tijdelijk geen handhaving foute etiketten door tekort zonnebloemolie

De NVWA geeft in de publicatie Gevolgen van tekorten aan producten aan begrip te hebben voor de situatie. Bedrijven hebben te maken met overmacht. De NVWA zal daarom tijdelijk niet handhaven wanneer etiketten niet kloppen door het tekort aan zonnebloemolie. Zolang het etiket nog niet is aangepast naar de gewijzigde receptuur, moeten bedrijven en supermarkten de consument wel informeren. Op welke wijze dit moet gebeuren is vastgelegd in afspraken tussen CBL, FNLI, MVO, NVWA en VWS. In dit document staan voorlopige afspraken tot 1 januari 2023 en afspraken voor de midden-lange termijn (vanaf 1 januari 2023).

Zorg voor veilige producten

Het is belangrijk dat de voedselveiligheid niet in het geding komt door de ongewijzigde etikettering. Wanneer bedrijven de zonnebloemolie vervangen door bijvoorbeeld pinda- of arachideolie, sesamolie of walnootolie, kan het product leiden tot een allergische reactie. Duidelijke communicatie hierover is de verantwoordelijkheid van het levensmiddelenbedrijf, NVWA ziet hierop toe. Volledig geraffineerde sojaolie kan geen allergische reactie opleveren, aangezien dit product zodanig bewerkt is dat de allergene eiwitten zijn verwijderd. Ongeraffineerde sojaolie bevat vaak nog wel allergene eiwitten, evenals sojalecithine in kleine hoeveelheid. 

Andere overtredingen van de wettelijke eisen voor het etiket vallen niet onder deze tijdelijke uitzondering.  De afspraken gelden tot (andere) harmonisatie is bereikt met bijvoorbeeld België of op EU-niveau of als de situatie in de markt daarnaar vraagt.

Beleid in EU-lidstaten

Bovenstaand beschreven gedoogbeleid geldt enkel in Nederland. Andere EU-lidstaten reageren ook op de tekorten door de oorlog in Oekraïne. Er heerst echter inconsistentie in de aanpak tussen de verschillende landen.  

Diverse landen (o.a. Italië, Spanje, Ierland, UK, Denemarken, Oostenrijk, Duitsland, Noorwegen, Portugal, Zweden en Nederland) hebben statements gepubliceerd over de manier waarop flexibiliteit in etikettering bij vervanging van zonnebloemolie ingevuld wordt. Deze statements zijn gelijk op het punt dat allergene olie altijd geëtiketteerd moet worden. In o.a. Italië, Spanje en Ierland keurt de regering het tijdelijk goed wanneer al gedrukte etiketten worden overgedrukt met aangepaste informatie. Dit mag met een sticker of inktjet met een korte melding over de wijziging. Ook worden opties gegeven voor bij stickeren bij niet-allergene olie door bijv. “sunflower oil replaced by rape seed oil”.

In sommige andere landen zoals Denemarken hebben de autoriteiten tijdelijk toegestaan dat levensmiddelenbedrijven voorraden van reeds bedrukte verpakkingen opmaken, mits de wetgeving inzake allergeneninformatie in alle gevallen wordt nageleefd en er geen misleiding van de consument plaatsvindt. Eventueel wordt aanvullende attendering geadviseerd in het winkelschap of op de website van de producent. Verder lijkt het erop dat sommige autoriteiten op de lange termijn afwijkingen zullen gedogen voor etiketten die nog niet gedrukt zijn, met betrekking tot de herkomst van plantaardige oliën. 

Leden van het BEUC (een Europese samenwerking van consumentenorganisaties) zijn kritisch op de effecten op consumenteninformatie. Zo kan een verwisseling van zonnebloem- naar palmolie een behoorlijk effect hebben op de hoeveelheid verzadigde vetten en daarmee de gezondheid van de consument. Het BEUC vraagt de Europese Commissie om richtlijnen voor de nationale autoriteiten voor een meer consistente en geharmoniseerde aanpak.