MOAH in levensmiddelen

Dit is een premiumartikel. Premiumartikelen maken deel uit van het Normec Foodcare Kenniscentrum abonnement.  Alle kennis en ervaring vanuit elke expertise komt samen in de Kennisbank. Je vindt hier alle relevante informatie over diverse productgroepen en wetgeving. Benieuwd? Lees wat het Normec Foodcare Kenniscentrum jou kan bieden.

De potentiële gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met MOAH’s in levensmiddelen zijn vandaag de dag een belangrijk onderwerp in wetenschappelijk onderzoek en risicobeoordelingen. De chronische blootstelling aan bepaalde soorten aromatische koolwaterstoffen kunnen immers schadelijk zijn. 

Regelgevende instanties en voedselveiligheidsorganisaties werken aan het vaststellen van richtlijnen en limieten voor MOAH’s in levensmiddelen om de veiligheid van de consument te waarborgen. Het is belangrijk dat consumenten zich bewust zijn van de mogelijke aanwezigheid van MOAH’s in bepaalde voedingsmiddelen en dat fabrikanten stappen ondernemen om de aanwezigheid in voedselverpakkingen en -verwerking te minimaliseren. 

EU heeft grenswaarden bepaald voor MOAH in levensmiddelen. Deze grenswaarden moeten geïnterpreteerd worden als actielimieten. Echter bepaalt elk land hoe ze met deze limieten omgaan. Nederland heeft hierover een nieuw beleid uitgeschreven dat ingaat vanaf 1 januari 2024.

Definitie  

MOAH valt net als MOSH onder de noemer van minerale oliën. Koolwaterstoffen uit minerale oliën (MOH’s: mineral oil hydrocarbons ) zijn chemische verbindingen die worden gewonnen uit ruwe olie, maar ook kunstmatig kunnen worden geproduceerd. De minerale olie koolwaterstoffen worden opgedeeld in 2 groepen: de verzadigde fractie of de MOSH’s (mineral oil saturated hydrocarbons) en de aromatische fractie of de MOAH’s (mineral oil aromatic hydrocarbons). Ze komen meestal voor in complexe mengsels met diverse eigenschappen.   

 Minerale oliën kunnen via diverse wegen in levensmiddelen terechtkomen. Onder andere via milieuverontreinigingen, smeermiddelen, additieven gebruikt in levensmiddelen en verpakkingsmaterialen (onder andere gerecycled karton en drukinkten) en via gewasbeschermingsmiddelen. De bron van de MOH-contaminatie is veelal moeilijk te achterhalen. De MOSH en MOAH-gehaltes die in levensmiddelen aangetroffen worden, kunnen sterk variëren waarbij het MOSH-gehalte meestal hoger is dan het MOAH-gehalte.    

MOAH zijn vermoedelijk kankerverwekkend en mutageen. MOSH daarentegen zijn mutageen noch kankerverwekkend, maar er werd aangetoond dat deze bij de mens in verschillende organen accumuleren (ophopen). Bij ratten leidt de blootstelling aan MOSH tot de vorming van ontstekingen in de lever, waarvan de relevantie voor de mens nog onduidelijk is. Over de toxiciteit en het potentiële risico van MOSH en MOAH zijn nog veel onzekerheden.  

Europa 

 Aanbeveling (EU) 2017/84 VAN DE COMMISSIE van 16 januari 2017 inzake de controle van koolwaterstoffen uit minerale oliën in levensmiddelen en in materialen en voorwerpen bestemd om met levensmiddelen in contact te komen omvat de aanbeveling voor lidstaten om te testen op minerale olie.  

Het doel was om een beter inzicht te krijgen in de aanwezigheid van MOSH en MOAH in levensmiddelen en na te gaan via welke levensmiddelen de consument het meest aan deze minerale oliën wordt blootgesteld. Vanuit dit oogpunt werd (en wordt nu nog) aanbevolen om met name de volgende levensmiddelen te analyseren: dierlijk vet, brood en viennoiserie, fijne banketbakkerswaren, ontbijtgranen, suikerwerk (met inbegrip van chocolade) en cacao, visvlees, visproducten (vis in blik), granen voor menselijke consumptie, ijs en desserts, oliehoudende zaden, deegwaren, van granen afgeleide producten, peulvruchten, worst, noten, plantaardige olie en materialen die met levensmiddelen in contact komen. 

In april 2022 werd een nieuwe verklaring van de Europese Commissie opgesteld. Deze verklaring stelt de volgende actielimieten voor MOAH voor, in alle levensmiddelen zoals verkocht en onafhankelijk van de bron van de contaminatie (verpakkingsmaterialen of andere bronnen) : 

• 0,5 mg/kg voor droge levensmiddelen met een laag vet- of oliegehalte (≤ 4 % vet of olie) ; 
• 1 mg/kg voor levensmiddelen met een hoger vet- of oliegehalte (> 4 % vet of olie, ≤ 50 % vet of olie) ; 
• 2 mg/kg voor vetten, oliën of levensmiddelen die meer dan 50 % vet of olie bevatten.

In deze verklaring kwamen de lidstaten ook overeen om volgende acties bij overschrijding te ondernemen: Indien de aanwezigheid van MOAH door een officiële controle wordt bevestigd, moeten de betrokken producten uit de handel worden genomen en, indien nodig, bij de consument worden teruggeroepen (recall).  De toepassing van deze acties, is echter per land verschillend.  

Analyses op MOAH dienen uitgevoerd te worden op basis van door EU opgestelde protocol: Verordening (EG) Nr. 333/2007 van de commissie van 28 maart 2007 tot vaststelling van bemonsteringswijzen en analysemethoden voor de controle op de gehalten aan sporenelementen en procescontaminanten in levensmiddelen  

België 

 Wanneer de resultaten van analyses (zowel bedrijfseigen als door FAVV) de vooropgestelde EU-normen overschrijden moeten de betrokken producten uit de handel genomen worden. Dit moet tevens gemeld worden aan FAVV conform de modaliteiten van de meldingsplicht. Op basis van een risicoanalyse, die door de betrokken bedrijven moet worden opgesteld zal FAVV beslissen of er al dan niet moet worden overgegaan tot een recall. 

 Verder zijn bedrijven verplicht een oorzaakanalyse uit te voeren. Zodat acties kunnen worden geïmplementeerd om de contaminatie te voorkomen of te verhelpen. FAVV stelt hierbij zelf de volgende acties voor:  

• Indien gerecycleerd karton als verpakkingsmateriaal wordt gebruikt, kan een functionele barrière aangebracht worden onder de vorm van een geschikte binnenzak of een geschikte binnenlaag om de overdracht van MOH’s uit het gerecycleerd karton naar het levensmiddel te vermijden. 
• Goede fabricagepraktijken zijn hier zeer belangrijk, men moet b.v. bijzondere aandacht schenken aan het type gebruikte thermische oliën en mogelijke lekken. 
• Waken over een goede grondstoffenselectie bv. plantaardige oliën voor de productie van opvolgzuigelingenvoeding en volledige zuigelingenvoeding. 
• Correct gebruik van additieven en technologische hulpstoffen 
• Aandacht besteden aan de duur en de bewaaromstandigheden van verpakte levensmiddelen (= beperken van mogelijke migratie) 

Naast de door EU uitgebrachte aanbeveling is er in België ook een advies van het wetenschappelijk comité beschikbaar. Daarin stellen ze een limiet voor de MOAH-fractie voor namelijk de analytische detectielimiet van 0,5 mg/kg levensmiddel. Echter er is later een verklaring gekomen van de Europese Commissie (zie up) en deze limieten worden nu gevolgd voor MOAH. Voor MOSH gelden nog steeds de limieten zoals in advies van wetenschappelijk comité.  

 Meer info:  https://www.favv-afsca.be/professionelen/levensmiddelen/mineraleolie/  

Nederland 

De NVWA controleert op de aanwezigheid van minerale oliën (MOAH) in verschillende levensmiddelen. Ook bedrijven die in levensmiddelen handelen dienen monitoring uit te voeren naar deze stoffen in hun producten. Worden deze aangetroffen (bedrijfseigen analyses of door NVWA) dan zal de NVWA handelen volgens het opgestelde handhavingsbeleid dat per 1 januari 2024 in werking treedt.  

Het handhavingsbeleid is uitgesplitst in vijf stappen. In de eerste stap wordt de aanpak van het terughalen van producten beschreven. Hierbij wordt gekeken naar de actielimieten die zijn vastgesteld in het EU-statement.   

Voor droge levensmiddelen met een laag vet/oliegehalte (minder dan 4%) geldt een actielimiet van 0,5 mg/kg, voor levensmiddelen met een hoger vet/olie gehalte (tussen 4% en 50%) geldt een actielimiet van 1 mg/kg, en voor levensmiddelen met een gehalte van meer dan 50% geldt een actielimiet van 2 mg/kg.   

NVWA gaat er als volgt mee omgaan: 

• MOAH in zuigelingenvoeding of varianten daarvan – som MOAH >= 1mg/kg è uit de handel nemen/recall 
• MOAH in andere levensmiddelen: wordt rekening gehouden met meetonzekerheid van 50%. Als dan nog boven limiet è uit de handel nemen/recall 
• MOAH in levensmiddelen vetgehalte >50% è niet afdwingen van terugname/recall maar case by case beoordeling ( lees risico analyse op te stellen)

Meer info:  https://www.nvwa.nl/documenten/consument/eten-drinken-roken/contaminanten/publicaties/tijdelijk-handhavingsbeleid-moah-in-levensmiddelen  

Duitsland 

Het algemene doel is om voedselverontreiniging met MOSH/MOAH tot een minimum te beperken of zelfs volledig uit te bannen.  

Sinds 2011 heeft het Duitse Ministerie van Voeding en Landbouw (BMEL) een aantal ontwerpverordeningen opgesteld over materialen die in contact komen met levensmiddelen op basis van oud papier en karton. De 22e (en laatste) wijziging van de consumptiegoederenverordening werd niet goedgekeurd door de Bondsraad van Duitsland (“Bundesrat”) op 16 december 2022. Dit maakt dat de “Toolbox for Preventing the Transfer of Undesired Mineral Oil Hydrocarbons into Food” vanuit 2017 van het ‘Deutsche Lebensmittelverband’ het meest actuele document is hieromtrent vanuit de Duitse overheid. Het ontwerp is niet langer bindende regelgeving, en kan in het beste geval alleen worden als oriëntatie worden beschouwd.  

Voor bevindingen in levensmiddelen of verpakkingsmaterialen wordt de algemene levensmiddelenwetgeving (volgens EU-basisverordening 178/2004 en kaderverordening (EG) nr. 1935/2004 betreffende materialen die met levensmiddelen in contact komen) gebruikt als basis voor evaluatie. Alsook de Duitse algemene wetgeving ‘Lebensmittel-, Bedarfsgegenstände- und Futtermittelgesetzbuch’.  

Wel zijn er door een gezamenlijk project van de Duitse Voedselfederatie en Consumentenbeschermingsconsortium van de Bondsstaten (LAV) en Werkgroep voor levensmiddelen en consumptiegoederen, wijn en cosmetica (ALB) oriëntatiewaarden voor 9 productgroepen opgesteld. Er zijn oriëntatiewaarden voor MOSH. MOAH moet in het algemeen vermeden worden vanwege de mogelijke carcinogeniteit.   

Ook worden steeds de BfR-aanbevelingen als waardevol gezien binnen de gehele Europese Unie. Verder worden de zaken zoals vermeld bij de paragraaf ‘Europa’ aangehouden. 

Frankrijk 

Frankrijk heeft recent een decreet gepubliceerd in het Franse staatsblad (Légifrance) betreffende verpakkingsmateriaal voor de voedingsindustrie. Zoals verschenen specifieert het decreet van 13 april 2022 de stoffen in minerale oliën waarvan het gebruik verboden is op verpakkingen en voor bedrukking bestemd voor het publiek. Dit verbod is in werking getreden op 1 januari 2023.    

Voor de toepassing van dit besluit wordt onder “minerale oliën” verstaan: oliën die zijn geproduceerd uit grondstoffen afgeleid van aardolie-koolwaterstoffen die onder andere worden gebruikt bij de vervaardiging van inkten.
De stoffen waarop het verbod op het gebruik van minerale oliën betrekking heeft, zijn:  

•  Aromatische koolwaterstoffen uit minerale olie (MOAH) met 1 tot 7 aromatische ringen;  
•  Verzadigde koolwaterstoffen uit minerale olie (MOSH) met 16 tot 35 koolstofatomen. 

Tot 31 december 2024 geldt het verbod op het gebruik van minerale oliën wanneer de concentratie in massa in de inkt van de aromatische koolwaterstoffen (MOAH) uit minerale olie groter is dan 1%.  

Vanaf 1 januari 2025 geldt het verbod op het gebruik van minerale oliën:  

• Voor aromatische koolwaterstoffen (MOAH) uit minerale olie, wanneer de massaconcentratie in de inkt van deze stoffen groter is dan 0,1% of de massaconcentratie in de inkt van verbindingen met 3 tot 7 aromatische ringen groter is dan één deel per miljoen (ppm). 
• Voor verzadigde koolwaterstoffen uit minerale olie (MOSH), wanneer de massaconcentratie in de inkt van deze stoffen groter is dan 0,1%. 

Het voldoen aan de voorwaarden kan vóór of na het aanbrengen of bedrukken worden gecontroleerd.    

Er is een overgangsperiode voorzien voor verpakkingen geproduceerd/geïmporteerd vóór 01/01/2023. Verpakkingen gebruikt na deze datum maar geproduceerd/geïmporteerd voor deze datum mogen in de voedingsrekken blijven. Let op: bedrukte verpakkingen en papier krijgen een periode van afzet van voorraden van 12 maanden vanaf de datum van productie. Houd rekening met deze periode van afzet.    

Houd dus bij de keuze en het ontwerp van de verpakking de specificaties van de inkt in de gaten. 

Nuttige info

• EU info contaminanten en levensmiddelen: MOH
• Chemische gevaren: Minerale oliën 
• Nieuwe wetgeving Frankrijk: Mosh/MOAH 

Je las een premiumartikel van het Normec Foodcare Kenniscentrum. Smaakt het naar meer? Bekijk dan de mogelijkheden van het Kenniscentrum abonnement. Hiermee heb je direct toegang tot alle kennis.