Betrouwbaarheid van milieuclaims en gevaar voor greenwashing

Dit is een premiumartikel. Premiumartikelen maken deel uit van het Normec Foodcare Kenniscentrum abonnement.  Alle kennis en ervaring vanuit elke expertise komt samen in de Kennisbank. Je vindt hier alle relevante informatie over diverse productgroepen en wetgeving. Benieuwd? Lees wat het Normec Foodcare Kenniscentrum jou kan bieden.

Veel bedrijven maken gebruik van uiteenlopende milieuclaims (zogenaamde green claims). Sommige van deze claims zijn niet of nauwelijks onderbouwd . De consument wordt dan misleid en de concurrentie is oneerlijk voor bedrijven die zich wél echt inzetten voor de bescherming van het milieu. Wat zijn deze green claims en hoe worden we ‘gegreenwasht’? In dit artikel geven we graag wat duiding over dit onderwerp.  

Situatieschets

In Europa zegt 94% van de inwoners dat ze de bescherming van het milieu belangrijk vinden en 68% is het ervan overtuigd dat hun consumptiegedrag het milieu beïnvloedt. Consumenten willen dus graag bewuste productkeuzes maken, maar het lijkt erop dat ze regelmatig te maken krijgen met ‘greenwashing’. Ze worden misleid tot het dénken dat producten ‘groen’ en/of ‘duurzaam’ zijn, terwijl dat eigenlijk helemaal niet zo is.  

In de Europese Unie zijn zo’n 230 verschillende labels in omloop en de betrouwbaarheid loopt sterk uiteen. Uit een studie van de Europese Commissie uit 2020 blijkt: 53,3% van de onderzochte claims is vaag, misleidend of ongegrond en 40% van de claims is zelfs volledig ongefundeerd. Gevolg is dat de consument geen idee heeft waar hij aan toe is en het vertrouwen is dan ook zeer laag geworden. Wederom jammer voor de oprechte ‘groene’ ondernemer én gemiste kansen tot voordelen voor het milieu.  

Hoog tijd voor richtlijnen?  

Dat vindt de Europese Commissie in ieder geval wel. In het kader van de ‘European Green deal’ is er in maart 2022 een eerste voorstel voor een richtlijn betreffende het versterken van de positie van de consument voor de groene transitie gekomen. Van daaruit is er in maart 2023 een richtlijn inzake groene claims gekomen welke greenwashing wil aanpakken door een halt toe te roepen aan de onbestendige milieuclaims.   

Om ervoor te zorgen dat consumenten betrouwbare, vergelijkbare en verifieerbare milieu-informatie over producten ontvangen, omvat het voorstel: 

• Duidelijke criteria over hoe bedrijven hun milieuclaims en -labels moeten bewijzen.
• Eisen dat deze claims en labels worden gecontroleerd door een onafhankelijke en geaccrediteerde verificateur.
• Nieuwe regels voor het beheer van milieukeurregelingen om ervoor te zorgen dat ze solide, transparant en betrouwbaar zijn.

 Het voorstel richt zich op expliciete claims welke: 

• Op vrijwillige basis worden gemaakt door bedrijven richting consumenten.
• Betrekking hebben op de milieueffecten, aspecten of prestaties van een product of de handelaar zelf.
• Momenteel niet onder andere EU-regels vallen.

 Enkele voorbeelden van groene claims zijn: 

• “Verpakking gemaakt van 30% gerecycled plastic” 
• “De ecologische voetafdruk van het bedrijf is met 20% verminderd sinds 2015” 
• “CO2-uitstoot gekoppeld aan dit product gehalveerd t.o.v. 2020” 

Hoe zal het in de praktijk in zijn werk gaan? 

Handhaving en verificatie wordt in de Europese lidstaten verzorgd door onafhankelijke en geaccrediteerde verificateurs. De verificateur geeft vervolgens een in de hele EU erkend conformiteitscertificaat af wanneer de claim of het ecolabel; 

• Gestaafd is met algemeen erkende wetenschappelijke gegevens.  
• Transparant is en regelmatig worden geëvalueerd. 
• Bij vergelijkingen met andere producten of organisaties fair is en gebaseerd op gelijkwaardige gegevens. 
• Niet gebaseerd is op geaggregeerde scores van het totale milieueffect van het product op bijvoorbeeld de biodiversiteit, het klimaat, het waterverbruik en de bodem, tenzij er hiervoor EU-regels zijn vastgesteld. 
• Solide en betrouwbaar is en de toename van het aantal labels niet in de hand wordt gewerkt.  

Binnen de lidstaten worden regelingen op EU-niveau aangemoedigd en nieuwe overheidsregelingen die niet op EU-niveau zijn ontwikkeld, zijn niet toegestaan. Nieuwe particuliere regelingen moeten vooraf worden goedgekeurd en zullen alleen worden toegestaan als zij ecologisch ambitieuzer zijn dan de bestaande regelingen. 

Het idee is dat dankzij deze regels zich een concurrentievoordeel voordoet voor bedrijven die zich écht inspannen om hun impact op het milieu te verminderen en dat zij grensoverschrijdend actief kunnen zijn waardoor zij hun kosten kunnen verlagen. Dit met de bedoeling dat het vertrouwen van de consument zal toenemen en er weer bewuste keuzes gemaakt kunnen worden. Gezien het percentage Europeanen welke aangeeft dit te willen doen, is de verwachting dat dit op zijn beurt de industrie zal stimuleren om stappen willen te maken welke het milieu ten goede komen.  

Gevolgen

Voor kleine en middelgrote ondernemingen:

Ondernemingen met minder dan tien werknemers en een omzet van minder dan twee miljoen euro kunnen de claims of ecolabels inclusief de regels toepassen indien gewenst, maar in principe zijn zij vrijgesteld van de verplichtingen van dit voorstel. Voor Kmo’s wordt gekeken naar mogelijkheden om te helpen aan de vereisten te voldoen door de toegang tot financiële steun en organisatorische en technische bijstand te vergemakkelijken. Ondersteuning zal ook geboden gaan worden door de ontwikkeling van rekeninstrumenten voor kmo’s. 

Voor de internationale handel:

Bedrijven die buiten de EU gevestigd zijn moeten de eisen van de voorgestelde richtlijn naleven. Partners wereldwijd worden zo aangemoedigd aan de groene transitie bij te dragen. Nieuwe milieulabels zijn niet toegestaan tenzij kan worden aangetoond dat ze een meerwaarde voor de EU-markt hebben in verband met milieuvriendelijkheid of milieueffecten. Ook deze labels moeten door de Commissie worden goedgekeurd. 

Invloed op het huidige EU-milieukeur en het milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS):

De EU-milieukeur valt al onder de wetgeving van de EU en valt daardoor niet onder de regels van het voorstel van de groene claims. Dit nieuwe voorstel kan volgens de Europese Commissie wel een impuls geven aan de EU-milieukeur aangezien nieuwe labels niet zomaar zijn toegestaan. Het huidige EU-milieukeur richt zich op uiterst milieuvriendelijke producten terwijl het EMAS bedrijven milieuvriendelijker wil maken. Ook EMAS wordt gereguleerd door wetgeving van de EU en valt daarom niet onder de regels van het voorstel van de milieuclaims. 

What’s next?

Het voorstel moet nu worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese raad van ministers. Wij houden je op de hoogte van de ontwikkelingen. Je kan natuurlijk nu al stappen ondernemen om correct om te gaan met deze claims. Zorg er bijvoorbeeld voor dat de data van de zaken welke gecommuniceerd worden naar de consument op orde is. Onderbouw met concrete resultaten en neem indien gewenst de stakeholders mee in het proces van verduurzaming. Je laat zo alvast zien dat je bewust bezig bent met je impact op het milieu.  

Informatie:

• Website van der Europese Commissie
• European green deal 
• Milieukeur

Je las een premiumartikel van het Normec Foodcare Kenniscentrum. Smaakt het naar meer? Bekijk dan de mogelijkheden van het Kenniscentrum abonnement. Hiermee heb je direct toegang tot alle kennis.