Voedingsbedrijven die tijdens de coronacrisis de productie stillegden, of met beperkte capaciteit draaiden, moeten na het herstarten beducht zijn voor legionellabacteriën in hun watersysteem, waarschuwen Stefan Coghe en Jonatan De Winne van Normec Foodcontrol.
Het coronavirus en de legionellabacterie hebben een raakvlak dat verder gaat dan de vergelijkbare ziektesymptomen bij besmetting van productiemedewerkers. “Het virus legde noodgedwongen de productie in een groot aantal voedingsbedrijven stil, of verlaagde de capaciteit, waardoor ook de watersystemen buiten gebruik waren”, zegt Stefan Coghe, directeur van Normec Foodcontrol. “Koeltorens, veelal bij bedrijven met een grote koelcapaciteit, werden tevens uit bedrijf genomen.”
Legionellose, ofwel de veteranenziekte als gevolg van een legionellabesmetting ligt dan op de loer. “De legionellabacterie is in kleine hoeveelheden ongevaarlijk, maar in stilstaand water bij 20 tot 50 °C kan het aantal bacteriën binnen een week zijn uitgegroeid tot een gevaarlijke kolonie. Vandaar dat in het Legionellabesluit wordt verplicht monsternames en analyses uit te voeren”, verklaart Jonatan De Winne. Hij is technisch expert water en gezondheid bij Normec Foodcontrol dat vorig jaar een Legionella-lab oprichtte.
De aanpak van Legionella begint bij een risico-analyse. Startende vanaf de watermeter worden de risicopunten in kaart gebracht, waaruit een technisch verbeter- en beheersplan volgt. Dit plan bevat ook een advies over de aangewezen monsternameplaatsen en analyses. “Op basis van de resultaten kan een toetsing worden gedaan aan de geldende normen en kunnen we desgewenst helpen bij de aanpak en opvolging van risicohoudende waarden. Op ons Legionella-lab verwachten we veel ‘positieve’ testresultaten door de hogere (zomer)temperaturen en de (eerste) gebruiken van water (na de opstart). Met name bij reiniging of (her)ingebruikname van douches, twee activiteiten waarbij verneveling van water plaatsvindt, kunnen aerosolen eenvoudig worden ingeademd waarna de bacterie zich in de longen kan hechten.”
Zorgwekkend voor voedingsbedrijven is dat Legionella, wanneer deze eenmaal aanwezig is, moeilijk te verwijderen is. Dat komt doordat de bacterie zich nestelt in een biofilm aan bijvoorbeeld de binnenkant van leidingen of van een waterbuffertank, zoals een boiler. Oneffenheden ten gevolge van corrosie of kalkvorming zijn eveneens ideale hechtingsplaatsen voor bacteriën. Daarom wordt er ook gewezen op het belang van onderhoud, zegt De Winne: “Het is logisch dat het FAVV, los van Legionella, de waterkwaliteit aan de tappunten aanhaalt in hun laatste omzendbrief d.d. 06/05/2020. Er is immers een stijgende aandacht voor risicoanalyses en bronaanpak.” Een andere belangrijke besmettingsbron voor medewerkers is bijvoorbeeld het water uit de brandweerslangen, die soms oneigenlijk gebruikt worden voor reinigingen. Het water staat in de brandleidingen namelijk lang stil en tenzij alle slangen wekelijks gebruikt worden, is dit een groot risico.
Naast koelsystemen, komen ook waterzuiveringen meer naar voor als potentiële bronnen van besmetting. In de aerobe waterzuiveringsinstallatie wordt het water namelijk verneveld, zodat het zuurstofgehalte verhoogd wordt en de zuiveringsbacteriën het water optimaal kunnen zuiveren. “Voedingsbedrijven met een koeltoren zijn, als gevolg van het Vlaams Legionellabesluit, juridisch verplicht om voor de koeltoren een beheersplan specifiek voor Legionella te hebben”, benadrukt De Winne. “En vanuit de arbeidswetgeving voor welzijn op het werk moeten voedingsbedrijven tevens alle risico’s voor hun productie- en andere medewerkers en derden zo goed mogelijk vermijden. De eventuele aanwezigheid van Legionella valt daar ook onder. Een risicoanalyse is daarom verplicht, net als de daaropvolgende nodige maatregelen.” De expert in water en veiligheid raadt evenwel alle voedingsbedrijven een beheersplan aan. Niet alleen om bij een besmetting juridisch sterker te staan, maar ook om de gezondheid van de medewerkers zo goed mogelijk te borgen. “Een ondernemer kan aansprakelijk worden gesteld wanneer hij onvoldoende maatregelen getroffen heeft en een medewerker besmet raakt en de veteranenziekte oploopt.”
Een belangrijk onderdeel van een risicoanalyse in de productieafdeling van een voedingsbedrijf is een grondige evaluatie van de watervoorziening. Het doel is het identificeren van de risicopunten voor de groei van de legionellabacterie en aerosolvorming, zowel bouw- als bedrijfstechnisch. Wanneer uit de analyse blijkt dat er risico’s voor de gezondheid van de medewerkers bestaan, moeten bedrijven maatregelen nemen. De Winne heeft een paar voorbeelden: periodieke spoeling van te weinig (minder dan wekelijks) gebruikte leidingen en tappunten, aangevuld met reiniging en desinfectie, of de installatie voorzien van een terugslagklep in de leidingen. Dode leidingen worden verwijderd, omdat hierin water stil blijft staan. “Belangrijk is de preventiehiërarchie indachtig te houden; mede hierdoor betreffen de monsternamepunten vooral plaatsen waar verneveling plaatsvindt. Meten is weten en enkel op basis van analyses kunnen bepaalde tappunten of installaties worden vrijgegeven. Inzake vrijgave zijn met name PCR-analyses populair, omdat een positief of negatief resultaat binnen 24 uur kan worden gerapporteerd. Bij de klassieke uitplaatmethode is dat tien dagen.
Bij het opstellen van een beheersplan – als logisch vervolg op de risicoanalyse – moeten niet alleen de installaties zelf deskundig worden beoordeeld. Ook de bedrijfsvoering van de installaties, de effectiviteit van de toegepaste waterbehandelingsprogramma’s met betrekking tot Legionella, de biofilmvorming én de risico’s voor medewerkers en derden worden onder de loep genomen. De maatregelen zijn verdeeld in twee groepen: installatieaanpassingen en beheer-/onderhoudsmaatregelen.
Hierbij verwijst De Winne naar de modeldocumenten die beschikbaar zijn gesteld door overheden en onderzoekscentra: “Wanneer we bij Normec Foodcontrol België een risico-analyse uitvoeren, baseren we ons op Belgische wetgeving en Nederlandse modeldocumenten. Dit omdat onze noorderburen een stap verder staan inzake legionellapreventie (en waterveiligheid in het algemeen), mede door de legionellaramp van 1999 in Bovenkarspel.
De modeldocumenten zijn zeer sterk en kwalitatief op punt gezet na jaren van gebruik, maar zijn in België geen verplichting: hier heerst een relatief sterke vrijheid naar de opbouw van het beheersplan toe.” Dit biedt volgens De Winne zowel het voor- als het nadeel dat bedrijven er nog sterk hun eigen aanvulling in kunnen geven. “Bij Normec Foodcontrol en Biobeheer België, beide onderdeel van de Normec Group, is dit natuurlijk een voordeel, omdat we het bedrijfseigen kwaliteitsniveau in deze risicoanalyses en beheersplannen (RABP’s) kunnen verwerken en niet volledig gebonden zijn aan een vooraf gedefinieerd plan of standaard checklist.”
Neem contact op met onze Technisch Commercieel Manager - Labo.
De basis van legionellapreventie begint bij een risicoanalyse en legionella beheersplan (RABP), zoals opgenomen in het V...
Regelmatig krijgen wij vragen over het microbiologische analyse plan. Bijvoorbeeld over de (wettelijke) normen microbiol...
Om voedselveiligheid en kwaliteit te garanderen, moet u als bedrijf regelmatig microbiologische analyses uitvoeren op de...
Wilt u als fabrikant feed (bijvoorbeeld petfood) verkopen? Dan moet u voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen. Ook als u we...
Wilt u de voedingswaarde van uw producten weten of wilt u onderzoek doen naar ongewenste verontreinigingen in uw product...
In ons laboratorium voeren we bacteriologische en chemische analyses uit. De uitslag verwerken we in een rapport dat we ...
Neem contact op met onze Technisch Commercieel Manager - Labo
Op de hoogte blijven? Meld u gratis aan voor de nieuwsbrief
Door bundeling van alle expertises helpt Normec Foodcare met allerhande vraagstukken en oplossingen op het gebied van procesbeheersing, kwaliteit en voedselveiligheid, laboratoriumonderzoek, smaaktesten, QA-automatisering, flexibele inzet van kwaliteitsmanagers en keurmeesters, opleidingen en trainingen, risicomanagement en etiketcontrole.
Wil u meer weten? Neem contact met ons op.
Vanaf 1 april 2022 maakt Micro-Smedt deel uit van Normec Foodcare.
Met Micro-Smedt als deel van de Normec Foodcare-familie, versterken we onze dienstverlening en halen we heel wat extra kennis in huis. Alle diensten van Micro-Smedt zijn vanaf nu op de website van Normec Foodcare te vinden.
Ben jij enthousiast over deze e-learning module? Bekijk dan de andere e-learning modules en trainingen in ons aanbod. Natuurlijk kan je ons ook altijd bellen voor een adviesgesprek, we horen graag van je!