Legionellaprobleem wordt vaak onderschat

Voedingsbedrijven die tijdens de coronacrisis de productie stillegden, of met beperkte capaciteit draaiden, moeten na het herstarten beducht zijn voor legionellabacteriën in hun watersysteem, waarschuwen Stefan Coghe en Jonatan De Winne van Normec Foodcontrol.

Het coronavirus en de legionellabacterie hebben een raakvlak dat verder gaat dan de vergelijkbare ziektesymptomen bij besmetting van productiemedewerkers. “Het virus legde noodgedwongen de productie in een groot aantal voedingsbedrijven stil, of verlaagde de capaciteit, waardoor ook de watersystemen buiten gebruik waren”, zegt Stefan Coghe, directeur van Normec Foodcontrol. “Koeltorens, veelal bij bedrijven met een grote koelcapaciteit, werden tevens uit bedrijf genomen.”

Legionellose, ofwel de veteranenziekte als gevolg van een legionellabesmetting ligt dan op de loer. “De legionellabacterie is in kleine hoeveelheden ongevaarlijk, maar in stilstaand water bij 20 tot 50 °C kan het aantal bacteriën binnen een week zijn uitgegroeid tot een gevaarlijke kolonie. Vandaar dat in het Legionellabesluit wordt verplicht monsternames en analyses uit te voeren”, verklaart Jonatan De Winne. Hij is technisch expert water en gezondheid bij Normec Foodcontrol dat vorig jaar een Legionella-lab oprichtte.

Biofilms

Zorgwekkend voor voedingsbedrijven is dat Legionella, wanneer deze eenmaal aanwezig is, moeilijk te verwijderen is. Dat komt doordat de bacterie zich nestelt in een biofilm aan bijvoorbeeld de binnenkant van leidingen of van een waterbuffertank, zoals een boiler. Oneffenheden ten gevolge van corrosie of kalkvorming zijn eveneens ideale hechtingsplaatsen voor bacteriën. Daarom wordt er ook gewezen op het belang van onderhoud, zegt De Winne: “Het is logisch dat het FAVV, los van Legionella, de waterkwaliteit aan de tappunten aanhaalt in hun laatste omzendbrief d.d. 06/05/2020. Er is immers een stijgende aandacht voor risicoanalyses en bronaanpak.” Een andere belangrijke besmettingsbron voor medewerkers is bijvoorbeeld het water uit de brandweerslangen, die soms oneigenlijk gebruikt worden voor reinigingen. Het water staat in de brandleidingen namelijk lang stil en tenzij alle slangen wekelijks gebruikt worden, is dit een groot risico.

Naast koelsystemen, komen ook waterzuiveringen meer naar voor als potentiële bronnen van besmetting. In de aerobe waterzuiveringsinstallatie wordt het water namelijk verneveld, zodat het zuurstofgehalte verhoogd wordt en de zuiveringsbacteriën het water optimaal kunnen zuiveren. “Voedingsbedrijven met een koeltoren zijn, als gevolg van het Vlaams Legionellabesluit, juridisch verplicht om voor de koeltoren een beheersplan specifiek voor Legionella te hebben”, benadrukt De Winne. “En vanuit de arbeidswetgeving voor welzijn op het werk moeten voedingsbedrijven tevens alle risico’s voor hun productie- en andere medewerkers en derden zo goed mogelijk vermijden. De eventuele aanwezigheid van Legionella valt daar ook onder. Een risicoanalyse is daarom verplicht, net als de daaropvolgende nodige maatregelen.” De expert in water en veiligheid raadt evenwel alle voedingsbedrijven een beheersplan aan. Niet alleen om bij een besmetting juridisch sterker te staan, maar ook om de gezondheid van de medewerkers zo goed mogelijk te borgen. “Een ondernemer kan aansprakelijk worden gesteld wanneer hij onvoldoende maatregelen getroffen heeft en een medewerker besmet raakt en de veteranenziekte oploopt.”

Beheersplan

Bij het opstellen van een beheersplan – als logisch vervolg op de risicoanalyse – moeten niet alleen de installaties zelf deskundig worden beoordeeld. Ook de bedrijfsvoering van de installaties, de effectiviteit van de toegepaste waterbehandelingsprogramma’s met betrekking tot Legionella, de biofilmvorming én de risico’s voor medewerkers en derden worden onder de loep genomen. De maatregelen zijn verdeeld in twee groepen: installatieaanpassingen en beheer-/onderhoudsmaatregelen.

Hierbij verwijst De Winne naar de modeldocumenten die beschikbaar zijn gesteld door overheden en onderzoekscentra: “Wanneer we bij Normec Foodcontrol België een risico-analyse uitvoeren, baseren we ons op Belgische wetgeving en Nederlandse modeldocumenten. Dit omdat onze noorderburen een stap verder staan inzake legionellapreventie (en waterveiligheid in het algemeen), mede door de legionellaramp van 1999 in Bovenkarspel.

De modeldocumenten zijn zeer sterk en kwalitatief op punt gezet na jaren van gebruik, maar zijn in België geen verplichting: hier heerst een relatief sterke vrijheid naar de opbouw van het beheersplan toe.” Dit biedt volgens De Winne zowel het voor- als het nadeel dat bedrijven er nog sterk hun eigen aanvulling in kunnen geven. “Bij Normec Foodcontrol en Biobeheer België, beide onderdeel van de Normec Group, is dit natuurlijk een voordeel, omdat we het bedrijfseigen kwaliteitsniveau in deze risicoanalyses en beheersplannen (RABP’s) kunnen verwerken en niet volledig gebonden zijn aan een vooraf gedefinieerd plan of standaard checklist.”

Bron: https://www.vmtfood.be/technologie-techniek/artikel/2020/11/legionellaprobleem-wordt-vaak-onderschat-1015055